小李最近外出游玩，自己感觉好像被针刺伤，未见有明显伤口，联想到之前看到的有关艾滋病的报道，越想越恐慌，急匆匆的来到门诊，要求服用阻断艾滋病病毒感染的“后悔药”。

在门诊工作中，经常会遇到像小李这样来咨询是否需要服用艾滋病阻断药的患者。那么，到底如何初步判断是否需要服药“后悔药”呢？

艾滋病病毒传播的途径概括起来就是三大途径，包括血液、不安全性行为和母婴垂直传播。从目前官方公布的艾滋病的流行形势来看，艾滋病的血液传播、母婴传播目前基本被控制，现在最主要的传播方式就是不安全的性行为。

除上述三大途径外，下列行为一般认为不会传播艾滋病：

1.一般的日常接触，如握手、拥抱、亲吻（礼节性或脸颊吻）、共用马桶、共用游泳池、共用电话、共用门把手。   

2.共用餐具，比如家庭内或者朋友之间一起吃饭、共用水杯、共用吸管、共用碗筷（即使对方口腔有伤口）。

3.亲吻，即使深吻，除非双方口腔有大量出血伤口，一般认为风险极低。

4.其他的体液接触，如接触对方的汗液、泪液、尿液、粪便等一般认为不传播。

5.蚊虫叮咬，因为HIV无法在昆虫体内存活或繁殖，所以被蚊子、跳蚤等叮咬不传播HIV。

6.宠物接触，宠物互动、被舔不会传播HIV，但要小心其他细菌、病毒和寄生虫的传播。

7.空气和飞沫：咳嗽、打喷嚏、共处在同一房间不会传播HIV。

8.衣物和床上用品不传播HIV：用衣物、毛巾、床单、枕头不会造成传播。

因此，在日常生活中，与HIV患者的正常接触是没有传染风险的，完全不必“谈艾色变”。

艾滋病的暴露后预防（简称PEP），也就是我们所说的吃“后悔药”，是指尚未感染HIV的人在高危行为发生72小时之内服用特定的抗病毒药物，以预防HIV感染的方法。

相关研究表明，HIV暴露后阻断的成功率在80%以上，一般暴露行为发生后越早服药，阻断成功率越高，暴露后2小时内服药最佳，最长不应超过72小时。

需要注意的是，HIV暴露后预防是紧急情况下的预防措施，不适用于经常可能暴露于HIV的个体。在暴露后预防开始前和使用后要按照医嘱进行相关检查，连续服药28天，不可间断或提前终止，以确保药物在血液中维持有效浓度。

还有一点要注意，虽然HIV暴露后预防可以有效地预防HIV感染，但并非100%有效，也不能替代其他常规的HIV预防方法。在工作生活中，我们要做到：

1.洁身自爱，规范使用安全套，不发生高危性行为。

2.严禁吸毒，不与他人共用注射器。

3.不擅自使用血制品。

4.不共用牙刷、剃须刀、刮脸刀等个人用品。
 

  بۇنداق «پۇشايمان دورىسىنى» يېسىڭىز بولىدۇ، لېكىن قالايمىقان يېمەڭ!

شياۋلى يېقىندا سىرتقا ساياھەتكە چىقىپ، يىڭنە سانجىلىپ يارىلانغاندەك ھېس قىلغان، يارا ئېغىزى كۆرۈنەرلىك بولمىدى، ئىلگىرى كۆرگەن ئەيدىز توغرىسىدىكى خەۋەرلەرنى ئويلىغانسېرى قورقۇپ، ئالدىراپ ئامبولاتورىيەگە كېلىپ، ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ يۇقۇملىنىشىنى توسىدىغان «پۇشايمان دورىسى» ئىچىشنى تەلەپ قىلدى.
ئامبۇلاتورىيەدە خىزمەت قىلغاندا، شياۋلىغا ئوخشاش ئەيدىز توسۇش دورىسى ئىچىش كېرەكمۇ يوق دەپ مەسلىھەت سورايدىغان نۇرغۇن كىشىلەرگە ئۇچرايدۇ. ئۇنداقتا دورا ئىچىشكە زادى قانداق ھۆكۈم قىلىش كېرەك؟
 
ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ تارقىلىش يوللىرىنى يىغىنچاقلىغاندا قان، بىخەتەر بولمىغان قىلمىش ۋە ئانىدىن بوۋاققا تىك تارقىلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. نۆۋەتتە ئورگان تەرەپ ئېلان قىلغان ئەيدىزنىڭ تارقىلىش ۋەزىيىتىدىن قارىغاندا، ئەيدىزنىڭ قان ئارقىلىق تارقىلىشى، ئانىدىن بالىلارنىڭ تارقىلىشى نۆۋەتتە ئاساسەن كونترول قىلىنماقتا، ھازىرقى ئەڭ ئاساسلىق تارقىلىش شەكلى بىخەتەر بولمىغان قىلمىش.
يۇقىرىدىكى ئۈچ چوڭ يولدىن باشقا، تۆۋەندىكى ھەرىكەتلەر ئادەتتە ئەيدىز تارقىلىپ قالمايدۇ دەپ قارالغان:
ن1.ئادەتتىكى كۈندىلىك ئۇچرىشىشلار، مەسىلەن قول ئېلىشىش، قۇچاقلاش، سۆيۈشۈش(قائىدە خاراكتېرلىك ياكى مەڭزىنى سۆيۈش)، ئورتاق تەرەت تۇڭى، سۇ ئۈزۈش كۆلچىكى، ئورتاق ئىشلىتىلىدىغان تېلېفون، ئىشىك تۇتقۇچى قاتارلىقلاردىن يۇقمايدۇ
ن2. ئورتاق قاچا-قۇچىلارنى ئورتاق ئىشلىتىش، مەسىلەن ئائىلىدە ياكى دوستلار ئارىسىدا بىللە تاماق يېيىش، ئىستاكاننى ئورتاق ئىشلىتىش، سۈمۈرۈش نەيچىسىنى ئورتاق ئىشلىتىش، قاچا-قۇچىلارنى ئورتاق ئىشلىتىش(قارشى تەرەپنىڭ ئېغىز بوشلۇقىدا يارا بولسىمۇ).
ن  3. سۆيۈشۈش، چوڭقۇر سۆيۈشكەن تەقدىردىمۇ، ئىككى تەرەپنىڭ ئېغىز بوشلۇقىدا زور مىقداردا قان چىققان يارا بولمىسىلا، ئادەتتە خەتەر ناھايىتى تۆۋەن دەپ قارايدۇ.
ن4.باشقا بەدەن سۇيۇقلۇقى بىلەن ئۇچراشقاندا، مەسىلەن قارشى تەرەپنىڭ تەر سۇيۇقلۇقى، كۆز يېشى، سۈيدۈك، چوڭ تەرىتى قاتارلىقلار بىلەن ئۇچراشسا ئادەتتە تارقىلىپ كەتمەيدۇ دەپ قارىلىدۇ
ن5. پاشا چىقىش، ئەيدىز كېسىلى ھاشارەت تېنىدە ھايات قالالمايدۇ ياكى كۆپىيىشكە ئامالسىز قالغاچقا، پاشا، بۈرگە قاتارلىقلار تەرىپىدىن چىقىپ ئەيدىز تارقىلالمايدۇ.
ن6. ئەرمەك ھايۋانلاربىلەن ئۇچراشسا، ئەرمەك ھايۋانلاربىلەن ئۇچراشقاندا ، ئەرمەك ھايۋانلار يالىغاندا ئەيدىز تارقىتىپ قويمايدۇ، لېكىن باشقا باكتېرىيە، ۋىرۇس ۋە پارازىت قۇرتلارنىڭ تارقىلىشىدىن ئېھتىيات قىلىش كېرەك.
ن7. ھاۋا ۋە كۆپۈكچە: يۆتەل، چۈشكۈرۈش، ئوخشاش بىر ياتاقتا تۇرسا ئەيدىز تارقىلىپ كەتمەيدۇ.
8ن. كىيىم ۋە كارىۋات بۇيۇملىرىدىن ئەيدىز كېسىلى تارقالمايدۇ: كىيىم-كېچەك، لۆڭگە، كىرلىك، ياستۇق ئىشلەتكەندە تارقىمايدۇ
شۇڭا كۈندىلىك تۇرمۇشتا ئەيدىز بىمارلىرى بىلەن نورمال ئۇچرىشىشتا يۇقۇملىنىش خەۋپى يوق بولۇپ، "ئەي ئۆزگىرىشى توغرىسىدا پاراڭلىشىش" ھاجەتسىز.
ئەيدىزنىڭ ئاشكارىلىنىپ قالغاندىن كېيىنكى ئالدىنى ئېلىش (قىسقارتىلىپ PEP) يەنى بىز دەۋاتقان «پۇشايمان دورىسى» يېيىش ئەيدىز بىلەن تېخى يۇقۇملانمىغان كىشىلەردە خەتەرلىك قىلمىش يۈز بېرىپ 72 سائەت ئىچىدە ۋىرۇسقا قارشى دورىلارنى ئىچىپ، ئەيدىزدىن يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇلىنى كۆرسىتىدۇ.
ئالاقىدار تەتقىقاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، ئەيدىز كېسىلى ئاشكارىلانغاندىن كېيىن توسۇش نىسبىتى ٪80تىن يۇقىرى بولۇپ، ئادەتتە ئاشكارىلانغان قىلمىشلار يۈز بەرگەندىن كېيىن قانچە بالدۇر دورا ئىچسە، توسۇش نىسبىتى شۇنچە يۇقىرى بولىدۇ، ئاشكارىلانغاندىن كېيىن ئىككى سائەت ئىچىدە دورا ئىچىش ئەڭ ياخشى بولۇپ، ئەڭ ئۇزۇن بولغاندا 72 سائەتتىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.
شۇنىڭغا دىققەت قىلىش كېرەككى، ئەيدىز كېسىلى ئاشكارىلانغاندىن كېيىن ئالدىنى ئېلىش جىددىي ئەھۋالدىكى ئالدىنى ئېلىش تەدبىرى بولۇپ، دائىم ئەيدىز كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش ئېھتىماللىقى بولغان شەخسلەرگە ماس كەلمەيدۇ. ئاشكارىلانغاندىن كېيىنكى ئالدىنى ئېلىش باشلاشتىن بۇرۇن ۋە ئىشلەتكەندىن كېيىن دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە ئالاقىدار تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىپ، ئۇدا 28 كۈن دورا ئىچىش، دورىنىڭ قاندا ئۈنۈملۈك قويۇقلۇقىنى ساقلاشقا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، قاندا ئۈنۈملۈك قويۇقلۇقنى ساقلاشقا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، دورىنىڭ قاندا ئۈنۈملۈك قويۇقلۇقىنى ساقلاشقا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، دورىنىڭ قاندا ئۈنۈملۈك قويۇقلۇقىنى ساقلاش كىرەك
يەنە بىر نۇقتا شۇنىڭغا دىققەت قىلىش كېرەككى، گەرچە ئەيدىز ئاشكارىلانغاندىن كېيىن ئالدىنى ئالغاندا ئەيدىزدىن يۇقۇملىنىشنىڭ ئۈنۈملۈك ئالدىنى ئالغىلى بولسىمۇ، ئەمما 100 پىرسەنت ئۈنۈملۈك بولمايدۇ باشقا ئادەتتىكى ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇللىرىنىڭ ئورنىنىمۇ ئالغىلى بولمايدۇ. خىزمەت تۇرمۇشىدا بىز يەنە مونۇلارغا دىققەت قىلىشىمىز كىرەك:
ن1. ئۆزىنى پاكىز سۆيۈش، بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى قېلىپلاشتۇرۇپ ئىشلىتىش، خەتەرلىك قىلمىش يۈز بەرمەسلىك كېرەك.
ن2.زەھەر چېكىش قەتئىي مەنئىي قىلىنىدۇ، باشقىلار بىلەن ئورتاق شىپرىس ئىشلەتمەسلىك كېرەك.
ن3. قان بۇيۇملىرىنى خالىغانچە ئىشلەتمەسلىك كېرەك.
ن4. چىش چوتكىسى، ساقال ئالغۇچ، يۈز قىرغۇچ قاتارلىق شەخسىي بۇيۇملارنى ئورتاق ئىشلەتمەسلىك كېرەك