抗病毒治疗技术更新和策略优化为HIV感染者带来了显著的生存益处。越来越多HIV感染者通过尽早启动并持续接受抗病毒治疗，体内病毒载量达到持续抑制状态，寿命接近普通人群预期寿命，健康状态亦明显改善。

随着生存期的延长，HIV感染者的共病问题已逐渐成为影响生活质量和健康预期寿命的重要因素。

共病是指同一个体同时存在2种或2种以上躯体和（或）心理方面的疾病或不良状态。与普通人群相比，受病毒本身引起的持续全身性炎症、免疫衰老加速和终生用药等多重因素影响，HIV感染者往往面临着共病的风险更高、发病时间更早和病程进展更快等问题。

近来，《自然·医学》杂志上发表的研究结果亦从遗传和分子层面上证实了慢性炎症和免疫失调与HIV感染者共病发生、发展之间的因果关联。

HIV感染者常见共病包括血脂异常、心血管疾病、慢性肝肾疾病、慢性阻塞性肺病、高血压、骨质疏松及非艾滋病定义性肿瘤等。

一项关于HIV感染者共病流行现况和未来十年预测情况的研究结果显示，美国接受抗病毒治疗HIV感染者几种常见共病中，血脂异常最多（42%），其次是高血压（37%）、慢性肾病（19%）、糖尿病（18%）和非艾滋病定义性肿瘤（11%）；模型预测结果表明，预计到2030年，美国接受抗病毒治疗HIV感染者血脂异常、糖尿病等疾病的患病率将持续增加，其中血脂异常患病率将接近50%，慢性肾病和糖尿病的患病率均将接近30%。

我国部分地区关于HIV感染者共病流行情况的一项研究结果发现，HIV感染者共病患病率显著高于普通人群（48.7% vs. 26.8%），所患疾病的平均数量更多（6种 vs. 4种），共病患病率随年龄增长而逐渐增加，且与健康结局呈负相关。

HIV感染者共病的发生、发展会使诊疗更加复杂、增加用药负担，直接影响治疗用药依从性，极易导致不良健康结局。面对HIV感染者复杂的共病问题，应采取针对性综合管理措施，提高HIV感染者生活质量。

优化检测治疗流程，加强宣传教育，早发现早治疗；根据HIV感染者实际情况，制定合理治疗方案；倡导健康生活方式，鼓励和支持感染者自我管理，培养积极共病防范意识；治疗期间，精准个案管理，定期随访监测，优化诊疗策略，延缓共病进展，提高生活质量。

 

پەننى ئومۇملاشتۇرۇش | ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەللىك مەسىلىسىگە دىققەت قىلايلى

 
ئورتاق كېسەللىك مەسىلىسى
 
ۋىروسقا قارشى داۋالاش تېخنىكىسىنى يېڭىلاش ۋە تەدبىر سەرخىللاشتۇرۇش ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارغا كۆرۈنەرلىك ياشاش سارائىتى ئېلىپ كەلدى. تېخىمۇ كۆپ ئەيدىز يۇقۇمدارلىرى ۋىرۇسقا قارشى داۋالاشنى بالدۇر باشلاش ھەمدە سىجىل قوبۇل قىلىش ئارقىلىق، بەدەندىكى ۋىرۇسنىڭ مىقدارى سىجىل تىزگىنلەنگەن ھالەتكە يەتتى، ئۆمرى ئادەتتىكى كىشىلەرنىڭ مۆلچەردىكى ئۆمرىگە يېقىنلاشتى، ساغلاملىق ئەھۋالىمۇ كۆرۈنەرلىك ياخشىلاندى.
 
ياشاش ۋاقتىنىڭ ئۇزارتىلىشى بىلەن ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەللىك مەسىلىسى تەدرىجىي تۇرمۇش سۈپىتىگە ۋە ساغلاملىق مۆلچەرىدىكى ئۆمرىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان مۇھىم ئامىلغا ئايلاندى.
 
ئورتاق كېسەللىك ئوخشاش بىر گەۋدىدە بىرلا ۋاقىتتا ئىككى خىل ياكى ئىككى خىلدىن ئارتۇق بەدەن ۋە (ياكى) پسىخىكا جەھەتتىكى كېسەللىك ياكى ناچار ھالەت مەۋجۇت ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ. ئادەتتىكى كىشىلەرگە سېلىشتۇرغاندا، ۋىرۇس كەلتۈرۈپ چىقارغان پۈتۈن بەدەن خاراكتېرلىك ياللۇغ، ئىممۇنىتېت قېرىش سۈرئىتىنى تېزلىتىش ۋە ئۆمۈرلۈك دورا ئىشلىتىش قاتارلىق كۆپ خىل ئامىللارنىڭ تەسىرىدە، ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار ھەمىشە ئورتاق كېسەل بولۇش خەۋپى تېخىمۇ يۇقىرى، قوزغىلىش ۋاقتى تېخىمۇ بالدۇر بولۇش ۋە كېسەللىك مۇساپىسىنىڭ تەرەققىياتى تېخىمۇ تېز بولۇش قاتارلىق مەسىلىلەرگە دۇچ كېلىدۇ.
 
يېقىندىن بۇيان،«تەبىئەت مېدىتسىنا» ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنغان تەتقىقات نەتىجىسىمۇ ئىرسىيەت ۋە مولېكۇلا قاتلىمىدىن سوزۇلما خارەكتىرلىك ياللۇغلىنىش ۋە ئىممۇنىتېتسىزلىقنىڭ ئەيدىز يۇقۇمدارلىرى بىلەن ئورتاق كېسەللىكنىڭ يۈز بېرىشى، تەرەققىياتى ئوتتۇرىسىدىكى سەۋەب-نەتىجە باغلىنىشىنى ئىسپاتلىدى.
 
ئەيدىز يۇقۇمدارلىرىدا دائىم كۆرۈلىدىغان ئورتاق كېسەللىكلەر قاندىكى ياغ بىنورماللىقى، يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرى، سوزۇلما خارەكتىرلىك جىگەر- بۆرەك كېسەللىكلىرى، سوزۇلما خاراكتېرلىك توسۇلۇش خاراكتېرلىك ئۆپكە كېسەللىكى، يۇقىرى قان بېسىم، سۆڭەك شالاڭلىشىش ۋە ئەيدىز كېسىلى ئېنىقلىمىسى بولمىغان ئۆسمە قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
 
ئەيدىز يۇقۇمدارلىرىدا ئورتاق كېسەلنىڭ تارقىلىش ئەھۋالى ۋە كەلگۈسى ئون يىللىق مۆلچەرلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى بىر تەتقىقات نەتىجىسىدە كۆرسىتىلىشىچە، ئامېرىكا ئەيدىز ۋىرۇسىغا قارشى داۋالانغانلاردا دائىم كۆرۈلىدىغان بىر نەچچە خىل كۆپ كۆرۈلىدىغان ئورتاق كېسەللىكلەر ئىچىدە، قاندىكى ياغ بىنورماللىقى ئەڭ كۆپ (%42)، ئۇنىڭدىن قالسا يۇقىرى قان بېسىم (%37)، سوزۇلما خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى (%19)، دىئابىت كېسىلى (%18) ۋە ئەيدىز كېسىلىگە ئېنىقلىما خاراكتېرلىك ئۆسمە (%11مودېلدىن مۆلچەرلەنگەن نەتىجىدىن قارىغاندا، 2030-يىلىغا بارغاندا، ئامېرىكىدا ئەيدىز ۋىرۇسىغا قارشى داۋالانغانلارنىڭ قاندىكى ياغ بىنورماللىقى، دىئابىت قاتارلىق كېسەللىكلەرنى داۋاملىق ئاشۇرۇش نىسبىتى داۋاملىق ئېشىشى مۇمكىن ئىكەن، بۇنىڭ ئىچىدە قاندىكى ياغنىڭ بىنورمال كېسەللىك نىسبىتى ٪50كە يېقىنلىشىدىكەن، سوزۇلما خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى ۋە دىئابىت كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش نىسبىتى ٪30كە يېقىنلىشىدىكەن.
 
ئېلىمىزنىڭ قىسمەن رايونلىرىدا ئەيدىزدىن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەللىك ئەھۋالى توغرىسىدىكى بىر تۈرلۈك تەتقىقات نەتىجىسىدە بايقىلىشىچە، ئەيدىزدىن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەل بولۇپ قېلىش نىسبىتى ئادەتتىكى كىشىلەر توپىدىن كۆرۈنەرلىك يۇقىرى بولۇپ، كېسەلگە گىرىپتار بولغانلارنىڭ ئوتتۇرىچە سانى تېخىمۇ كۆپ (6 خىل vs.4) بولۇپ، ئورتاق كېسەللىك نىسبىتىنىڭ يېشىنىڭ چوڭىيىشىغا ئەگىشىپ تەدرىجىي كۆپىيىدىكەن ھەمدە ساغلاملىق ئاقىۋىتى بىلەن مەنپىي مۇناسىۋەتلىك ئىكەن.
 
ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەل بولۇپ قېلىشى، تەرەققىي قىلىشى دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشنى تېخىمۇ مۇرەككەپلەشتۈرۈپ، دورا ئىشلىتىش يۈكىنى ئېغىرلىتىۋېتىدۇ، داۋالاشتا دورا ئىشلىتىشنىڭ بويسۇنۇشىغا بىۋاستە تەسىر كۆرسىتىدۇ، ناچار ساغلاملىقنىڭ ئاقىۋىتىنى ئاسانلا كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئەيدىز يۇقۇمدارلىرى مۇرەككەپ بولغان ئورتاق كېسەللىك مەسىلىسى ئالدىدا، قاراتمىلىق ئۇنىۋېرسال باشقۇرۇش تەدبىرىنى قوللىنىپ، ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.
 
تەكشۈرۈپ داۋالاش تەرتىپىنى ئەلالاشتۇرۇپ، تەشۋىقات تەربىيىسىنى كۈچەيتىپ، بالدۇر بايقاپ بالدۇر داۋالاش ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، مۇۋاپىق داۋالاش لايىھىسىنى تۈزۈش ساغلام تۇرمۇش ئۇسۇلىنى تەشەببۇس قىلىپ، يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئۆزىنى ئۆزى باشقۇرۇشىغا ئىلھام بېرىپ ۋە قوللاپ، ئاكتىپ ھەم كوممۇنىستىك كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئېڭىنى يېتىلدۈرىدۇ داۋالاش مەزگىلىدە، دېلولارنى دەل پەرۋىش قىلىپ، قەرەللىك ھالدا زىيارەت قىلىپ تەكشۈرۈپ، دىئاگنوز قويۇش، داۋالاش ستراتېگىيىسىنى ئەلالاشتۇرۇپ، ئورتاق كېسەللىك تەرەققىياتىنى كېچىكتۈرۈپ، تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.