艾滋病，作为影响全球公共卫生的重要议题，始终牵动着社会各界的关注。而了解其传播源头、感染途径与防控关键，是每一个人守护自身与他人健康的基础。
(一)传染源
HIV 感染者和 AIDS患者。HIV 主要存在于传染源的血液、精液、阴道分泌物、胸腔积液、腹水、脑脊液,羊水和乳汁等体液中。
(二)感染和传播途径
经性接触(包括不安全的同性、异性和双性性接触),经血液及血制品(包括共用针具静脉注射毒品、不安全规范的介人性医疗操作、文身等),经母婴传播(包括宫内感染、分娩时和哺乳传播)。
高风险人群:主要有MSM、静脉注射毒品者、与HIV/AIDS 患者有性接触者、多性伴人群、性传播感染(sexually transmitted infection,ST)者。
(三)疫情报告
推行ADS自愿咨询和检测(voluntarycounselling and testing,VcT),对发现的 HIV/AIDS患者应遵照《中华人民共和国传染病防治法》及时向所在地CDC报告疫情,按照乙类传染病管理,并采取相应的措施。
(四)患者管理
遵循隐私保密原则,加强对 HIV/AIDS 患者的随访,及时给予规范的综合治疗,包括ART 和对症支持治疗,提供必要的心理和医学咨询(包括预防HIV/AIDS 患者继续传播HV的知识与措施)等全程管理措施。
（五）预防措施
正确使用安全套,采取安全的性行为;不吸毒不共用针具;推行无偿献血,对献血人群进行 HI筛查;加强医院感染控制管理,严格执行消毒制度控制医院交叉感染,预防职业暴露与感染;消除 HIV母婴传播;对 HIV/AIDS 患者的配偶和性伴、与HIV/AIDS忠者共用注射器的静脉药物依赖者HIV/AIDS 患者所生的子女,以及具有疑似 HI 感染高危行为和(或)临床症状的临床就诊者,医务人员主动提供人类免疫缺陷病毒相关检测及相应的咨询服务(provider-initiated human immunodeficieneyvirus testing and counselling)。对于感染 HIV 高风险人群,在知情同意及依从性好的前提下提供抗病毒药物进行暴露前预防(pre-exposureprophylaxis.PrEP)和暴露后预防(post-exposure prophylaxis,PEP)。
ئەيدىز كېسەللىكى يۇقۇم مەنبەسى، تارقىلىش يوللىرى ۋە ئىلمىي ئالدىنى ئېلىش تولۇق قوللانمىسى
ئەيدىز كېسىلى دۇنيانىڭ جامائەت سەھىيەسىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان مۇھىم قارالما بولۇش سۈپىتى بىلەن، جەمئىيەتتىكى ھەر ساھەنىڭ دىققىتىنى باشتىن ئاخىر جەلپ قىلدى. ئۇنىڭ تارقىلىش مەنبەسى، يۇقۇملىنىش يولى ۋە ئالدىنى ئېلىش، كونترول قىلىشتىكى مۇھىم ھالقا ھەر بىر ئادەمنىڭ ئۆزى ۋە باشقىلارنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداشنىڭ ئاساسى.
ن(1) يۇقۇم مەنبەسى
ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچى ۋە ئەيدىز بىمارلىرى . ئەيدىز كېسىلى ئاساسلىقى يۇقۇملىنىش مەنبەسىدىن يۇقىدۇ قان، ئۇرۇق سۇيۇقلۇقى، جىنسىي يول ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇق، كۆكرەك بوشلۇقىدا سۇيۇقلۇق يىغىلىش، قورساق سۇيى، مېڭە ئومۇرتقا سۇيۇقلۇقى، قوي سۈيى ۋە سۈت قاتارلىق بەدەن سۇيۇقلۇقلىرىدا مەۋجۇت.
ن(2) يۇقۇملىنىش ۋە تارقىتىش يوللىرى
جىنسىي ئۇچرىشىش ( بىخەتەر بولمىغان ئوخشاش جىنىس ، يات جىنىس ۋە قوش جىنسىي ئۇچرىشىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) ، قان ۋە قان بۇيۇملىرى ( ئورتاق يىڭنە سايمانلىرىدا زەھەر ئۇرغۇزۇش ، بىخەتەر بولمىغان ۋاستىچى داۋالاش مەشغۇلاتى ، بەدەنگە چەكمە چىكىش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) ئانا-بالىلار ئارقىلىق تارقىلىدۇ ( بالىياتقۇ ئىچىدە يۇقۇملىنىش ، تۇغۇت ۋاقتى ۋە ئېمىتىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) .
خەتەرلىك كىشىلەر: ئاساسلىقى MSM، ۋېناغا ئوكۇل ئۇرغۇچىلار، ئەيدىز/AIDS بىمارلىرى بىلەن جىنسىي ئۇچراشقۇچىلار، كۆپ جىنسىي ھەمراھلار توپى، جىنسىي تارقىتىش يۇقۇملانغۇچىلىرى بار.
ن(3) يۇقۇم ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلات
Voluntarycoulling and testing، VcT) نى يولغا قويۇپ، بايقالغان ئەيدىز/AIDS بىمارلىرىغا «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش-داۋالاش قانۇنى» بويىچە يۇقۇم ئەھۋالىنى ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى، ب تىپلىق يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنى باشقۇرۇشى ھەمدە مۇناسىپ تەدبىر قوللىنىشى كېرەك.
(4) بىمارلارنى باشقۇرۇش
شەخسىي سىرنى ساقلاش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىپ، ئەيدىز/AIDS بىمارلىرىنى زىيارەت قىلىشنى كۈچەيتىپ، ART ۋە كېسەللەرنى قوللاپ داۋالاشنى قېلىپلاشتۇرۇپ داۋالاش، زۆرۈر بولغان پسىخىكا ۋە تېببىي مەسلىھەت بېرىش(ئەيدىز/AIDS بىمارلىرىنىڭ HV نى داۋاملىق تارقىتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالغان پۈتۈن مۇساپىلىق باشقۇرۇش تەدبىرلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان قېلىپلاشقان ئۇنىۋېرسال داۋالاش تەدبىرلىرىنى بېرىش كېرەك.
(5) ئالدىنى ئېلىش تەدبىرى
بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى توغرا ئىشلىتىپ، بىخەتەرلىك ھەرىكىتىنى قوللىنىش زەھەر چەكمەسلىك ئورتاق يىڭنە ئىشلەتمەسلىك ھەقسىز قان تەقدىم قىلىشنى يولغا قويۇپ، قان تەقدىم قىلغان كىشىلەرنى ئەيدىز نى تاللاپ تەكشۈرۈش دوختۇرخانىلاردا يۇقۇملىنىشنى تىزگىنلەش، باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، دېزىنفېكسىيە قىلىش تۈزۈمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىپ، دوختۇرخانىلارنىڭ گىرەلىشىپ يۇقۇملىنىشىنى كونترول قىلىپ، كەسپىي ئاشكارىلىنىپ كېتىش ۋە يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئې ئەيدىز ئانىلاردىن بوۋاققا تارقىلىشنى يوقىتىش ئەيدىز /AIDS بىمارلىرىنىڭ جورىسى ۋە جىنسىي ھەمراھى، ئەيدىز/AIDS سادىقلىرى بىلەن شپىرىس تومۇر دورىلىرىنى ئورتاق ئىشلىتىدىغانلارغا بېقىنىۋالغۇچى ئەيدىز /AIDS بىمارلىرى تۇغۇلغان پەرزەنتلىرى ھەمدە ئەيدىزدىن يۇقۇملىنىش خەتىرىگە گۇمان قىلىدىغان قىلمىشلار ۋە (ياكى) كىلىنىكىلىق ئالامەتلەرگە ئىگە بولۇش كىلىنىكىلىق داۋالانغۇچىلار ئىنسانلارنىڭ ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىروسىغا مۇناسىۋەتلىك تەكشۈرۈش ۋە مۇناسىپ مەسلىھەت بېرىش مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلىدى testing and counselling)。 ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملىنىش خەتىرى يۇقىرى كىشىلەرگە ئەھۋالدىن خەۋەردار بولۇش ۋە ئىتائەتچانلىقى ياخشى بولغان شەرت ئاستىدا ۋىروسقا قارشى دورىلار بىلەن تەمىنلەش (pre-exposureprophylaxis. PrEP ۋە ئاشكارىلانغاندىن كېيىنكى ئالدىنى ئېلىش (post-exposure prophylaxis، PEP).
ئەيدىز كېسىلى دۇنيانىڭ جامائەت سەھىيەسىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان مۇھىم قارالما بولۇش سۈپىتى بىلەن، جەمئىيەتتىكى ھەر ساھەنىڭ دىققىتىنى باشتىن ئاخىر جەلپ قىلدى. ئۇنىڭ تارقىلىش مەنبەسى، يۇقۇملىنىش يولى ۋە ئالدىنى ئېلىش، كونترول قىلىشتىكى مۇھىم ھالقا ھەر بىر ئادەمنىڭ ئۆزى ۋە باشقىلارنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداشنىڭ ئاساسى.
ن(1) يۇقۇم مەنبەسى
ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچى ۋە ئەيدىز بىمارلىرى . ئەيدىز كېسىلى ئاساسلىقى يۇقۇملىنىش مەنبەسىدىن يۇقىدۇ قان، ئۇرۇق سۇيۇقلۇقى، جىنسىي يول ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇق، كۆكرەك بوشلۇقىدا سۇيۇقلۇق يىغىلىش، قورساق سۇيى، مېڭە ئومۇرتقا سۇيۇقلۇقى، قوي سۈيى ۋە سۈت قاتارلىق بەدەن سۇيۇقلۇقلىرىدا مەۋجۇت.
ن(2) يۇقۇملىنىش ۋە تارقىتىش يوللىرى
جىنسىي ئۇچرىشىش ( بىخەتەر بولمىغان ئوخشاش جىنىس ، يات جىنىس ۋە قوش جىنسىي ئۇچرىشىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) ، قان ۋە قان بۇيۇملىرى ( ئورتاق يىڭنە سايمانلىرىدا زەھەر ئۇرغۇزۇش ، بىخەتەر بولمىغان ۋاستىچى داۋالاش مەشغۇلاتى ، بەدەنگە چەكمە چىكىش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) ئانا-بالىلار ئارقىلىق تارقىلىدۇ ( بالىياتقۇ ئىچىدە يۇقۇملىنىش ، تۇغۇت ۋاقتى ۋە ئېمىتىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) .
خەتەرلىك كىشىلەر: ئاساسلىقى MSM، ۋېناغا ئوكۇل ئۇرغۇچىلار، ئەيدىز/AIDS بىمارلىرى بىلەن جىنسىي ئۇچراشقۇچىلار، كۆپ جىنسىي ھەمراھلار توپى، جىنسىي تارقىتىش يۇقۇملانغۇچىلىرى بار.
ن(3) يۇقۇم ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلات
Voluntarycoulling and testing، VcT) نى يولغا قويۇپ، بايقالغان ئەيدىز/AIDS بىمارلىرىغا «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش-داۋالاش قانۇنى» بويىچە يۇقۇم ئەھۋالىنى ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى، ب تىپلىق يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنى باشقۇرۇشى ھەمدە مۇناسىپ تەدبىر قوللىنىشى كېرەك.
(4) بىمارلارنى باشقۇرۇش
شەخسىي سىرنى ساقلاش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىپ، ئەيدىز/AIDS بىمارلىرىنى زىيارەت قىلىشنى كۈچەيتىپ، ART ۋە كېسەللەرنى قوللاپ داۋالاشنى قېلىپلاشتۇرۇپ داۋالاش، زۆرۈر بولغان پسىخىكا ۋە تېببىي مەسلىھەت بېرىش(ئەيدىز/AIDS بىمارلىرىنىڭ HV نى داۋاملىق تارقىتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالغان پۈتۈن مۇساپىلىق باشقۇرۇش تەدبىرلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان قېلىپلاشقان ئۇنىۋېرسال داۋالاش تەدبىرلىرىنى بېرىش كېرەك.
(5) ئالدىنى ئېلىش تەدبىرى
بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى توغرا ئىشلىتىپ، بىخەتەرلىك ھەرىكىتىنى قوللىنىش زەھەر چەكمەسلىك ئورتاق يىڭنە ئىشلەتمەسلىك ھەقسىز قان تەقدىم قىلىشنى يولغا قويۇپ، قان تەقدىم قىلغان كىشىلەرنى ئەيدىز نى تاللاپ تەكشۈرۈش دوختۇرخانىلاردا يۇقۇملىنىشنى تىزگىنلەش، باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، دېزىنفېكسىيە قىلىش تۈزۈمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىپ، دوختۇرخانىلارنىڭ گىرەلىشىپ يۇقۇملىنىشىنى كونترول قىلىپ، كەسپىي ئاشكارىلىنىپ كېتىش ۋە يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئې ئەيدىز ئانىلاردىن بوۋاققا تارقىلىشنى يوقىتىش ئەيدىز /AIDS بىمارلىرىنىڭ جورىسى ۋە جىنسىي ھەمراھى، ئەيدىز/AIDS سادىقلىرى بىلەن شپىرىس تومۇر دورىلىرىنى ئورتاق ئىشلىتىدىغانلارغا بېقىنىۋالغۇچى ئەيدىز /AIDS بىمارلىرى تۇغۇلغان پەرزەنتلىرى ھەمدە ئەيدىزدىن يۇقۇملىنىش خەتىرىگە گۇمان قىلىدىغان قىلمىشلار ۋە (ياكى) كىلىنىكىلىق ئالامەتلەرگە ئىگە بولۇش كىلىنىكىلىق داۋالانغۇچىلار ئىنسانلارنىڭ ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىروسىغا مۇناسىۋەتلىك تەكشۈرۈش ۋە مۇناسىپ مەسلىھەت بېرىش مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلىدى testing and counselling)。 ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملىنىش خەتىرى يۇقىرى كىشىلەرگە ئەھۋالدىن خەۋەردار بولۇش ۋە ئىتائەتچانلىقى ياخشى بولغان شەرت ئاستىدا ۋىروسقا قارشى دورىلار بىلەن تەمىنلەش (pre-exposureprophylaxis. PrEP ۋە ئاشكارىلانغاندىن كېيىنكى ئالدىنى ئېلىش (post-exposure prophylaxis، PEP).
