什么是HIV耐药？如何发现耐药？如何预防？دورىغا چىدامچانلىق دېگەن نېمە؟ دورىغا چىدامچانلىقنى قانداق بايقاش كېرەك؟ قانداق

耐药一直是感染在临床治疗上面临的一大挑战，是导致抗病毒治疗失败的重要原因之一。对绝大多数感染者而言，如果没有选择合适的治疗方案，都可能面临耐药问题，只是时间早晚的问题。
دورىغا چىدامچانلىق يۇقۇملىنىشنىڭ كىلىنىكىلىق داۋالاشتا دۇچ كەلگەن بىر چوڭ خىرىس، ۋىرۇسقا قارشى داۋالاشنىڭ مەغلۇپ بولۇشىدىكى مۇھىم سەۋەبلەرنىڭ بىرى. مۇتلەق كۆپ ساندىكى يۇقۇملانغۇچىلارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، ئەگەر مۇۋاپىق داۋالاش لايىھەسىنى تاللىمىسا، دورىغا چىدامچانلىق مەسىلىسىگە دۇچ كېلىشى مۇمكىن، بۇ پەقەت ۋاقىتنىڭ ئىلگىرى - كېيىنلىك مەسىلىسى.
一、什么是耐药？耐药，是病毒在药物的作用下逐渐发生变异，使得原本有效的药物变得不再那么有效，甚至完全失效。通俗地说，就是感染者体内的病毒已经不怕正在服用的药物了，继续服用同种药无法再抑制病毒的复制。耐药，对患者个体而言，如果不及时调整治疗方案，不仅会降低药物的病毒学抑制率，影响治疗方案的持续性和有效性，导致治疗失败，病情发展，危及生命健康。对于公众层面而言，增加耐药株的传播风险，对公共卫生产生巨大威胁。
1.دورىغا چىدامچانلىق دېگەن نېمە؟ دورىغا چىدامچانلىق ۋىرۇسنىڭ دورىنىڭ تەسىرىدە تەدرىجىي ئۆزگىرىپ، ئەسلىدىكى ئۈنۈملۈك دورىنى ئۇنچە ئۈنۈملۈك قىلمايدىغان، ھەتتا پۈتۈنلەي ئۈنۈمىنى يوقىتىدىغان قىلىپ قويىدۇ. ئاممىباب قىلىپ ئېيتقاندا، يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ تېنىدىكى ۋىرۇسلار ئىشلىتىۋاتقان دورىلاردىن قورقمايدۇ، ئوخشاش تۈردىكى دورىلارنى داۋاملىق ئىستېمال قىلغاندا ۋىرۇسنىڭ كۆپىيىشىنى تىزگىنلىگىلى بولمايدۇ. دورىغا چىدامچانلىق بىمارلارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، ئەگەر داۋالاش لايىھەسىنى ۋاقتىدا تەڭشىمىگەندە، دورىنىڭ ۋىرۇسشۇناسلىقىنى تىزگىنلەش نىسبىتى تۆۋەنلەپ، داۋالاش لايىھەسىنىڭ داۋاملىشىشى ۋە ئۈنۈمىگە تەسىر يېتىپ، داۋالاش مەغلۇپ بولۇپ، كېسەللىك ئەھۋالى ئېغىرلىشىپ، ھاياتىغا خەۋپ يېتىدۇ. ئامما قاتلىمىغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، دورىغا چىداملىق تۈپلەرنىڭ تارقىلىش خەتىرىنى ئاشۇرۇپ، ئاممىۋى تازىلىققا غايەت زور تەھدىت پەيدا قىلىدۇ.
二、为什么会出现耐药？耐药的形成因素主要有以下三方面：1、病毒本身。是一种变异性很强的病毒，病毒复制过程复杂，即使无其它干扰因素，病毒自身就存在突变机会；2、患者原因。目前，大部分有耐药与服药不依从（不规范服药）有关。比如个别感染者由于症状不明显，忽视了按时服药的重要性，随意中断或减少药物剂量。还有个别感染者则由于药物副作用而不能坚持治疗。这些不规范的、断断续续的治疗，导致血药浓度不稳定，病毒在药物选择压力下不断变异，耐药基因突变株越来越多，最终产生耐药性3、药物原因。制定治疗方案时，如果选用耐药屏障低的药物，加上患者本人不能依从服药，易诱发耐药。从现有的临床情况来看，因药物抗病毒效果低和耐药屏障低产生的耐药也应该引起警惕。一般来说，如果服药依从性良好，病毒载量抑制在50拷贝/以下时,一般不会出现新的耐药突变,此时体内潜伏的病毒型和血清中病毒型相一致。当病毒载量没有得到长期的完全抑制,则有可能产生新的耐药突变株，耐药的可能性就比较大。
2.نېمە ئۈچۈن دورىغا چىدامچانلىق پەيدا بولىدۇ؟ دورىغا چىدامچانلىقنى شەكىللەندۈرىدىغان ئامىللار ئاساسلىقى تۆۋەندىكى ئۈچ جەھەتتە ئىپادىلىنىدۇ:( 1 ) ۋىرۇسنىڭ ئۆزى. بىر خىل ئۆزگىرىشچانلىقى ناھايىتى كۈچلۈك ۋىرۇس، ۋىرۇسنىڭ نۇسخىلىنىش جەريانى مۇرەككەپ، باشقا كاشىلا ئامىلى بولمىغان تەقدىردىمۇ، ۋىرۇسنىڭ ئۆزىدە توساتتىن ئۆزگىرىش پۇرسىتى بولىدۇ؛ 2.بىمارنىڭ سەۋەبى. نۆۋەتتە، كۆپ قىسىم دورىغا چىدامچانلىق دورا ئىچىشتە ئەمەل قىلماسلىق ( قېلىپلاشمىغان دورا ئىچىش ) بىلەن مۇناسىۋەتلىك. مەسىلەن، ئايرىم يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ كېسەللىك ئالامەتلىرى روشەن بولمىغاچقا، ۋاقتىدا دورا ئىچىشنىڭ مۇھىملىقىغا سەل قاراپ، دورا مىقدارىنى خالىغانچە ئۈزۈپ قويىدۇ ياكى ئازايتىدۇ. يەنە ئايرىم يۇقۇملانغۇچىلار دورىنىڭ ئەكس تەسىرى تۈپەيلىدىن داۋالاشنى داۋاملاشتۇرالمايدۇ. بۇ قېلىپلاشمىغان، ئۈزۈلۈپ - ئۈزۈلۈپ داۋالاش قاندىكى دورا قويۇقلۇقىنىڭ مۇقىم بولماسلىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، ۋىرۇس دورا تاللاش بېسىمى ئاستىدا ئۈزلۈكسىز ئۆزگىرىپ تۇرىدۇ، دورىغا چىداملىق گېننىڭ توساتتىن ئۆزگەرگەن تۈپى بارغانسېرى كۆپىيىپ، ئاخىرىدا دورىغا چىدامچانلىق پەيدا بولىدۇ. داۋالاش لايىھەسىنى تۈزگەندە، ئەگەر دورىغا چىدامچانلىق توسۇقى تۆۋەن دورىلارنى تاللاپ ئىشلەتسە، ئۇنىڭ ئۈستىگە بىمار ئۆزى دورا ئىچەلمىسە، ئاسانلا دورىغا چىدامچانلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ھازىرقى كىلىنىكىلىق ئەھۋالدىن قارىغاندا، دورىنىڭ ۋىرۇسقا قارشى تۇرۇش ئۈنۈمى تۆۋەن ۋە دورىغا چىدامچانلىق توسۇقى تۆۋەن بولۇش سەۋەبىدىن پەيدا بولغان دورىغا چىدامچانلىققىمۇ ھوشيار بولۇش كېرەك. ئادەتتىكىچە قىلىپ ئېيتقاندا، ئەگەر دورا ئىچىشنىڭ بېقىنىشچانلىقى ياخشى بولۇپ، ۋىرۇس مىقدارى 50 كوپىيە/دىن تۆۋەن بولغاندا تىزگىنلەنسە، ئادەتتە دورىغا چىدامچانلىقتا يېڭى تۇيۇقسىز ئۆزگىرىش كۆرۈلمەيدۇ، بۇ ۋاقىتتا بەدەندە يوشۇرۇنغان ۋىرۇس تىپى بىلەن قان زەردابىدىكى ۋىرۇس تىپى بىردەك بولىدۇ. ۋىرۇسنىڭ يۈك كۆتۈرۈش مىقدارى ئۇزاق مۇددەت تولۇق تىزگىنلەنمىسە، دورىغا چىداملىق يېڭى توساتتىن ئۆزگەرگەن تۈپ پەيدا بولۇشى مۇمكىن، دورىغا چىداملىق بولۇش مۇمكىنچىلىكى بىر قەدەر چوڭ بولىدۇ.
一、如何发现自己是否产生耐药？发生耐药的症状其实并不典型或也不明显，需要感染者主动定期到专业机构进行病毒载量监测，必要时进行耐药监测，这点非常关键。观察抗病毒治疗效果的最重要指标就是病毒载量检测，感染者每半年定期就要进行一次病毒载量检测。
1.ئۆزىنىڭ دورىغا چىدامچانلىقىنىڭ پەيدا بولغان-بولمىغانلىقىنى قانداق بايقاش كېرەك؟ دورىغا چىدامچانلىق ئالامەتلىرى ئەمەلىيەتتە تىپىك ئەمەس ياكى روشەن ئەمەس، يۇقۇملانغۇچىلار تەشەببۇسكارلىق بىلەن قەرەللىك ھالدا كەسپىي ئاپپاراتلارغا بېرىپ ۋىرۇس مىقدارىنى ئۆلچەپ تۇرۇشى، زۆرۈر تېپىلغاندا دورىغا چىدامچانلىقنى ئۆلچەپ تۇرۇشى كېرەك، بۇ نۇقتا ئىنتايىن مۇھىم. ۋىرۇسقا قارشى داۋالاش ئۈنۈمىنى كۆزىتىشنىڭ ئەڭ مۇھىم كۆرسەتكۈچى ۋىرۇسنىڭ توشۇلۇش مىقدارىنى تەكشۈرۈش بولۇپ، يۇقۇملانغۇچىلار ھەر يېرىم يىلدا بىر قېتىم قەرەللىك ھالدا ۋىرۇسنىڭ توشۇلۇش مىقدارىنى تەكشۈرىدۇ.
四、如何预防耐药产生1、建议新确诊感染者在启动抗病毒治疗前进行耐药检测，尽量避免使用有耐药或潜在耐药的药物。条件允许的情况下，建议起始治疗就选择强效抑制病毒且具有高耐药屏障的药物，以获得良好的治疗效果和生活品质，减少耐药发生，保证长期治疗成功；2、严格按医嘱服药。为了确保抗病毒治疗的效果，应至少保证95％以上的服药依从性，比如，医嘱要求每月服药30次，要求依从服药达到或大于95%，换言之，每个月漏服次数不得超过2次，方可保证治疗效果。如果只按时服药20次，那么治疗成功的机会只有70％，以此类推；3、重视随访。定期检测病毒载量、4细胞计数等指标，以评价抗病毒治疗的效果，及时发现抗病毒药物的不良反应，以及是否产生病毒耐药性等，及时更换药物以保证抗病毒治疗成功。同时，做好自我管理，要及时的关注、检测身体各项指标的变化，如果发现数据趋势异常或病毒载量反弹等，请及时与主诊医生联系；4、日常与主诊医生保持联系，了解抗病毒药物与其它药物的用药禁忌，比如服用必妥维、多替拉韦（）、捷扶康等者，避免与多价离子类（镁、铝、钙、抗酸剂等）药物同服。如需服用，应间隔2小时以上。另外，在治疗期间可能会出现恶心、眩晕或皮疹等，这时应立即与主诊医生联系，请勿自行服用其它药物，以免掩盖或加重病情。更不能擅自停药，这样会造成病毒反弹，可能发生耐药性；5、坚持正确使用安全套，减少交叉感染的风险，同时可预防其它性病。此外，保持乐观心态，避免因为抑郁、焦虑等不良情绪影响治疗，从而增加耐药的发生风险。建议通过倾诉、心理咨询等途径缓解心理压力。
4.دورىغا چىدامچانلىقنىڭ پەيدا بولۇشىنىڭ قانداق ئالدىنى ئېلىش كېرەك؟يېڭىدىن ئېنىق دىئاگنوز قويۇلغان يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ۋىرۇسقا قارشى داۋالاشنى باشلاشتىن بۇرۇن دورىغا چىدامچانلىقىنى تەكشۈرۈپ، دورىغا چىدامچانلىقى بار ياكى دورىغا يوشۇرۇن چىدامچانلىقى بار دورىلارنى ئىشلىتىشتىن ئىمكانقەدەر ساقلىنىش كېرەك. شارائىت يار بەرگەن ئەھۋالدا، دەسلەپكى داۋالاشتا كۈچلۈك ئۈنۈملۈك ۋىرۇسنى تىزگىنلەيدىغان ھەمدە دورىغا چىدامچانلىقى يۇقىرى بولغان دورىلارنى تاللاپ، ياخشى داۋالاش ئۈنۈمى ۋە تۇرمۇش سۈپىتىگە ئېرىشىپ، دورىغا چىدامچانلىقنىڭ يۈز بېرىشىنى ئازايتىپ، ئۇزاق مۇددەت داۋالاشنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك؛ 2.دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە دورا ئىچىش كېرەك. ۋىرۇسقا قارشى داۋالاش ئۈنۈمىگە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، ئاز دېگەندە %95 تىن ئارتۇق دورا ئىچىشنىڭ بېقىنىشچانلىقىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك، مەسىلەن، دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە ھەر ئايدا 30 قېتىم دورا ئىچىش، بېقىنىش دورىسىنىڭ %95 كە يېتىشى ياكى ئۇنىڭدىن يۇقىرى بولۇشى تەلەپ قىلىنىدۇ، مۇنداقچە ئېيتقاندا، ھەر ئايدا دورا ئىچىش قېتىم سانى ئىككى قېتىمدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك، شۇنداق قىلغاندىلا داۋالاش ئۈنۈمىگە كاپالەتلىك قىلغىلى بولىدۇ. ئەگەر پەقەت 20 قېتىم ۋاقتىدا دورا ئىچسە، ئۇنداقتا داۋالاشنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولۇش پۇرسىتى پەقەت %70 بولىدۇ، مۇشۇ بويىچە ھېسابلىنىدۇ؛ 3.زىيارەت قىلىشقا ئەھمىيەت بېرىش كېرەك. ۋىرۇسنىڭ توشۇلۇش مىقدارى، تۆت ھۈجەيرىنىڭ سانى قاتارلىق كۆرسەتكۈچلەرنى قەرەللىك تەكشۈرۈپ، ۋىرۇسقا قارشى داۋالاش ئۈنۈمىگە باھا بېرىپ، ۋىرۇسقا قارشى دورىلارنىڭ ناچار تەسىرىنى ۋاقتىدا بايقاپ، ۋىرۇسنىڭ دورىغا چىدامچانلىقىنى پەيدا قىلغان - قىلمىغانلىقى قاتارلىقلارنى ۋاقتىدا بايقاپ، ۋاقتىدا دورا ئالماشتۇرۇپ، باكتېرىيەگە قارشى داۋالاشنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئۆز - ئۆزىنى ياخشى باشقۇرۇپ، بەدەندىكى تۈرلۈك كۆرسەتكۈچلەرنىڭ ئۆزگىرىشىگە ۋاقتىدا دىققەت قىلىش ۋە ئۇنى تەكشۈرۈش، ئەگەر سانلىق مەلۇمات يۈزلىنىشىدە نورمالسىزلىق ياكى ۋىرۇس مىقدارىنىڭ قايتا ئۆرلىشى قاتارلىقلار بايقالسا، ۋاقتىدا مەسئۇل دوختۇر بىلەن ئالاقىلىشىش كېرەك؛ 4.كۈندىلىك تۇرمۇشتا ئاساسلىق دىياگنوز قويغۇچى دوختۇر بىلەن ئالاقىلىشىپ تۇرۇش، ۋىرۇسقا قارشى دورىلار بىلەن باشقا دورىلارنى ئىشلىتىشتە چەكلىنىدىغان دورىلارنى چۈشىنىش، مەسىلەن، بىتوۋېي، دوتېلاۋېي ( )، جېفۇكاڭ قاتارلىقلارنى ئىستېمال قىلغۇچىلار كۆپ ۋالېنتلىق ئىئون تۈرىدىكى ( ماگنىي، ئاليۇمىن، كالتسىي، كىسلاتاغا قارشى دورىلار ) دورىلار بىلەن بىللە ئىچىشتىن ساقلىنىش كېرەك. ئەگەر ئىچىشكە توغرا كەلسە، ئىككى سائەتتىن ئارتۇق ۋاقىت كېتىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، داۋالاش مەزگىلىدە كۆڭلى ئېلىشىش، باش قېيىش ياكى ئەسۋە چىقىش قاتارلىقلار كۆرۈلۈشى مۇمكىن، بۇ ۋاقىتتا دەرھال مەسئۇل دوختۇر بىلەن ئالاقىلىشىش، كېسەللىك ئەھۋالىنى يوشۇرۇش ياكى ئېغىرلاشتۇرۇۋېتىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن، باشقا دورىلارنى ئۆز ئالدىغا ئىچمەسلىك كېرەك. ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن دورىنى توختىتىشقا تېخىمۇ بولمايدۇ، بۇنداق بولغاندا ۋىرۇسنىڭ قايتا قوزغىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، دورىغا چىدامچانلىق پەيدا قىلىشى مۇمكىن؛ 5.گاندوننى توغرا ئىشلىتىشتە چىڭ تۇرۇپ، گىرەلەشمە يۇقۇملىنىش خەۋپىنى ئازايتىش، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا باشقا جىنسىي كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، ئۈمىدۋار روھىي ھالەتنى ساقلاپ، خامۇشلۇق، تەشۋىشلىنىش قاتارلىق ناچار كەيپىياتلارنىڭ داۋالاشقا تەسىر يەتكۈزۈشىدىن ساقلىنىش، شۇ ئارقىلىق دورىغا چىدامچانلىقنىڭ پەيدا بولۇش خەۋپىنى ئاشۇرۇش كېرەك. دەردىنى تۆكۈش، پىسخىكىلىق مەسلىھەت بېرىش قاتارلىق يوللار ئارقىلىق پىسخىكىلىق بېسىمنى يېنىكلىتىش تەكلىپىنى بېرىمەن.
【小结】