ئەيدىز كېسىلى زىيىنى چوڭ، كېسەل بىلەن ئۆلۈش نىسبىتى يۇقىرى ئېغىر بولغان ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەل بولۇپ، ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى بىلىش ئىنتايىن مۇھىم، چۈنكى ئۇ ھەربىر ئادەمنىڭ سالامەتلىكى ۋە ھاياتى بىخەتەرلىكىگە مۇناسىۋەتلىك. ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىش-داۋالاش تەشۋىقات تەربىيىسى خىزمىتىنى يەنىمۇ ئىلگىرى سۈرۈش، ھەممە ئادەمنىڭ ئەيدىزدىن مۇداپىئەلىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈش، ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا، ئەيدىز بىمارلىرىغا كۆڭۈل بۆلىدىغان ۋە كۆيۈنىدىغان ياخشى كەيپىيات يارىتىش ئۈچۈن، بىز بىرلىكتە ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ئالاقىدار بىلىملەرنى ئۆگىنەيلى!ئ

ئەيدىز: تولۇق ئاتىلىشى «ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك سىندرومى» ئۇ ئەيدىز ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقارغان بىر خىل ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەل ۋىرۇس ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىدىكى ئەڭ مۇھىم س د 4 ت لىمفا ھۈجەيرىسىگە ھۇجۇم قىلىپ ۋە بۇزغۇنچىلىق قىلىپ، ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت ئىقتىدارىنى يوقىتىپ، تۈرلۈك كېسەللىكلەر بىلەن ئاسان يۇقۇملىنىدۇ ھەمدە يامان سۈپەتلىك ئۆسمە يۈز بېرىدۇ
ئەيدىز: ئىنسانلارنىڭ ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىرۇسىنىڭ ئىنگىلىزچە قىسقارتىپ يېزىلىشى يەنى ئەيدىز ۋىرۇسى ئەيدىز كېسەللىك سەۋەبى، ئەيدىز كېسەللىكى كېسەللىك ئالامەتلىرىنىڭ ئاخىرقى باسقۇچىنىڭ نەتىجىسى. ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغانلىق دەل ئەيدىز بىمارلىرى بولۇپ قالغانلىقىدىن دېرەك بەرمەيدۇ، ۋىرۇس ئېلىپ يۈرگۈچىلەرنىڭ ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان ھېچقانداق كېسەللىك ئالامىتى بولماسلىقى مۇمكىن

ئەيدىز ۋىرۇسى پەقەت يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ قېنى، ئىسپىرما سۇيۇقلۇقى، جىنسىي يول ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇق، سۈت قاتارلىق بەدەن سۇيۇقلۇقلىرىدىلا مەۋجۇت. ئۇنىڭ تارقىلىشى چوقۇم چىقىرىش، ھايات قېلىش، مىقداردا تولۇق بولۇش، كىرىشتىن ئىبارەت تۆت شەرتنى قاندۇرۇش كېرەك. ئۇنىڭ تارقىتىش يوللىرى ناھايىتى ئېنىق بولۇپ، تۆۋەندىكىدەك ئۈچ خىل بار:ن
ن1.جىنسىي ئۇچرىشىشنىڭ تارقىلىشى: بۇ دۇنيادىكى ئەڭ ئاساسلىق تارقىتىش يولى. قوغدىلمايدىغان يات جىنىسلىق قىلمىش، ئەرلەرنىڭ قىلمىشىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ۋىرۇس جىنسىي مۇناسىۋەت سۈركىلىشى ئارقىلىق كەلتۈرۈپ چىقارغان ئىنچىكە بۇزۇلغان جايلار ئادەم بەدىنىگە ھۇجۇم قىلىدۇ
ن2. قان ئارقىلىق تارقىلىش
ن(1) ئەيدىز كېسىلى بىلەن بۇلغانغان يىڭنە، شپىرىسنى ئورتاق ئىشلىتىش (ئاساسلىقى زەھەر چېكىدىغانلار ئارىسىدا كۆرۈلىدۇ)
ن(2) ئەيدىز كېسىلى بىلەن بۇلغانغان قان ياكى قان بۇيۇملىرىنى كىرگۈزۈش
ن(3) ئەيدىزدىن بۇلغانغان ھەم قاتتىق دېزىنفېكسىيە قىلىنمىغان داۋالاش ئۈسكۈنىلىرى، چاچ ياساش ئەسۋابلىرى، گۈل چېكىش/ قۇلاق تىشىش ئەسۋابلىرى قاتارلىقلارنى ئىشلىتىش
ن3. ئانىدىن بالىغا يۇقۇملىنىش: ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغان ئانىلار ھامىلىدار، تۇغۇت ياكى ئېمىتىش جەريانىدا ۋىرۇسنى ھامىلىگە ياكى بوۋاققا يۇقتۇرۇپ قويۇشى مۇمكىن

تۆۋەندىكى ھەرىكەتلەر ئەيدىز ۋىرۇسى تارقالمايدۇ، يۇقۇملانغۇچىلارغا تېگىشلىك ھۆرمەت ۋە كۆڭۈل بۆلۈش بېرىڭ:ن
ن(1) قول ئېلىشىپ كۆرۈشۈش، قۇچاقلاش، قائىدە-يوسۇن خاراكتېرلىك سۆيۈشۈش
ن(2) ئورتاق غىزالىنىش، ئىستاكاننى ئورتاق ئىشلىتىش، ئورتاق ئىشلىتىدىغان ئىشخانا بۇيۇملىرى
ن(3) تەرەت تۇڭى، مۇنچا، سۇ ئۈزۈش كۆلچىكىنى ئورتاق ئىشلىتىش
ن(4) يۆتەل، چۈشكۈرۈش، پاشا چىشلەش
ن(5) قائىدە-يوسۇن خاراكتېرلىك سۆيۈشۈش (چوڭقۇر سۆيۈشكەن ياكى ئېغىز بوشلۇقى يارىسى بولغاندا نەزەرىيە جەھەتتە ئىنتايىن تۆۋەن خەۋپ-خەتەر مەۋجۇت، ئەمما ئەمەلىي مىسال يوق)

ئالدىنى ئېلىش ئەيدىز كېسەللىكىگە تاقابىل تۇرۇشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك ۋاسىتە.
ن1.ABC پىرىنسىپى
ن(1) A-Abstince ( ئىستىكى مەنئى قىلىنىدۇ ) : تۇنجى قېتىملىق ھەرىكەت ۋاقتىنى كېچىكتۈرۈش ، بولۇپمۇ ياشلار ئۆسمۈرلەر .
ن(2) B-Be Faithful(سادىق بولۇش ) : بىردىنبىر يۇقۇملانمىغان جىنسىي ھەمراھ بىلەن ئۆزئارا سادىق جىنسىي مۇناسىۋەتنى ساقلاش كېرەك .
ن(3) C-Condom(بىخەتەرلىك قاپچۇقى): سۈپەتتە لاياقەتلىك بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى توغرا، پۈتۈن مۇساپىدە ئىشلىتىش ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىش خاراكتېرلىك يۇقۇملىنىشنىڭ ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللىرىنىڭ بىرى
ن2.زەھەرنى رەت قىلىش، يىڭنە سايمانلىرىنى ئورتاق ئىشلەتمەسلىك: زەھەردىن مۇتلەق يىراقلىشىش، بولۇپمۇ ۋېناغا زەھەر ئۇرغۇزۇشنى چەكلەش. ئەگەر تاشلىغىلى بولمىسا، چوقۇم بىر قېتىم ئىشلىتىلىدىغان ياكى قاتتىق دېزىنفېكسىيە قىلىنغان شىپرىس ئىشلىتىش كېرەك
ن3. زۆرۈر بولمىغان قاننىڭ ئاشكارىلىنىپ كېتىشىدىن ساقلىنىش: باشقىلار بىلەن ساقال ئالغۇچ، چىش چوتكىسى ئىشلەتمەسلىك گۈل چېكىش، قۇلاق تىشىش قاتارلىقلاردا چوقۇم مۇنتىزىم، دېزىنفېكسىيە قىلىشتا قاتتىق بولغان ئاپپاراتلارنى تاللاش كېرەك
ن4. ۋاقتىدا توسۇش: ئەگەر خەتەرلىك قىلمىشلار (مەسىلەن قاپچۇق تاقىمىغان قىلمىشلار، كەسىپ ئاشكارىلىنىش قاتارلىقلار) بولسا، ئالتۇن 72 سائەت ئىچىدە (ئەڭ ياخشىسى 2 سائەت ئىچىدە) شۇ جايدىكى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنى كونترول قىلىش مەركىزى ياكى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىدىن مەسلىھەت سوراپ، ئەيدىز توسۇش دورىسى ئىچكەندە، يۇقۇملىنىش خەتىرىنى زور دەرىجىدە تۆۋەنلەتكىلى بولىدۇ
ن5. ئانىدىن بوۋاقنى توسۇش: ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملانغان ھامىلىدار ئاياللار ھامىلىدارلىق مەزگىلىدە ۋىرۇسقا قارشى دورىلارنى ئىچىش، قورساقنى يېرىپ تۇغۇشنى تاللاش، ئانا سۈتىنى ئېمىتىشتىن ساقلىنىش قاتارلىق تەدبىرلەر ئارقىلىق ئانىدىن بالىنىڭ تارقىلىش نىسبىتىنى زور دەرىجىدە تۆۋەنلەتكىلى بولىدۇ

ن1. كۆزنەك مەزگىلى: ئەيدىزدىن يۇقۇملانغاندىن تارتىپ قان ئارىسىدا ۋىرۇس ئانتىتېلاسىيەسى/ ئانتىگېن يادرو كىسلاتاسىنى تەكشۈرۈپ چىققىلى بولىدىغان بۇ مەزگىللەر «كۆزنەك مەزگىلى» دەپ ئاتىلىدۇ، ئادەتتە 4- 6 ھەپتە بولىدۇ. كۆزنەك مەزگىلىدە تەكشۈرۈش مەنپىي بولۇشى مۇمكىن، لېكىن يۇقۇملىنىش خاراكتېرىگە ئىگە ئەگەر خەتەرلىك قىلمىشلار بولسا، تۆت ھەپتىدىن كېيىن دەسلەپكى تەكشۈرۈش تەكلىپىنى بېرىمىز، ئەگەر مەنپىي بولسا، ئۈچ ئايدىن كېيىن يەنە بىر قېتىم قايتا تەكشۈرتۈپ تەلتۆكۈس يوقىتىش كېرەك
ن2. تەكشۈرۈش ئۇسۇلى
ن(1) جايلاردىكى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش، كونترول قىلىش مەركىزى ھەقسىز، مەخپىيەتلىكنى ساقلايدىغان ئىختىيارىي مەسلىھەت بېرىش، تەكشۈرۈش بىلەن تەمىنلەيدۇ
ن(2) بەلگىلەنگەن دوختۇرخانا: يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر بۆلۈمى ياكى تېرە خاراكتېرلىك كېسەللىكلەر بۆلۈمىدە تەكشۈرۈلسە بولىدۇ.
ن3. داۋالاش:
ن (1) ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغان دەپ دىئاگنوز قويۇلغان ھامان، دەرھال داۋالاشنى باشلاش، قانچە بالدۇر بولسا شۇنچە ياخشى.
ن(2) نۆۋەتتىكى ۋىروسقا قارشى دورىلار بەدەندىكى ۋىروسنىڭ كۆپەيتىشىنى ئۈنۈملۈك تىزگىنلەپ، ۋىروسنىڭ مىقدارىنى تەكشۈرۈپ چىققىلى بولمايدىغان سەۋىيەدە كونترول قىلالايدۇ
ن(3) داۋالاشتا چىڭ تۇرغاندا، يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ مۆلچەردىكى ئۆمرى نورمال كىشىلەرگە يېقىنلىشىپ، نورمال خىزمەت ۋە تۇرمۇش كەچۈرەلەيدۇ

ن(1) ئەيدىزدىن يۇقۇملانغۇچىلار كېسەلنىڭ زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغۇچىلار، ئۇلار داۋالاش ياردىمى ۋە جەمئىيەتنىڭ غەمخورلۇقىغا مۇھتاج، ھەرگىزمۇ چەتكە قېقىش ۋە كەمسىتىش ئەمەس
ن(2) كەمسىتىش يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ۋەھىمىسى ۋە پىسخىكىلىق يۈكىنى ئېغىرلاشتۇرىۋېتىپ، ئۇلارنىڭ تەكشۈرۈشكە جۈرئەت قىلالماسلىقى، داۋالىنىشقا جۈرئەت قىلالماسلىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، ئەكسىچە يوشۇرۇن تارقىلىش خەۋپىنى ئاشۇرىۋېتىدۇ 
ن(3) ئۇلارغا باراۋەر نەزەر سېلىپ، قۇچاقلاش، بىر قېتىملىق نورمال سۆھبەت ئېلىپ كەلسە ھېچقانداق خەتەر ئېلىپ كەلمەيدۇ، ئەمما ئۇلارغا غايەت زور ئىللىقلىق ۋە ھايات غەيرەت ئېلىپ كېلىدۇ
 
(سۈرەت توردىن كەلگەن، ئەگەر ھوقۇققا دەخلى-تەرۇز قىلىنسا ئالاقىلىشىڭ يۇيۋىتىمىز)