پەننى ئومۇملاشتۇرۇش | ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەللىك مەسىلىسىگە دىققەت قىلايلى
ئورتاق كېسەللىك مەسىلىسى
ۋىروسقا قارشى داۋالاش تېخنىكىسىنى يېڭىلاش ۋە تەدبىر سەرخىللاشتۇرۇش ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارغا كۆرۈنەرلىك ياشاش سارائىتى ئېلىپ كەلدى. تېخىمۇ كۆپ ئەيدىز يۇقۇمدارلىرى ۋىرۇسقا قارشى داۋالاشنى بالدۇر باشلاش ھەمدە سىجىل قوبۇل قىلىش ئارقىلىق، بەدەندىكى ۋىرۇسنىڭ مىقدارى سىجىل تىزگىنلەنگەن ھالەتكە يەتتى، ئۆمرى ئادەتتىكى كىشىلەرنىڭ مۆلچەردىكى ئۆمرىگە يېقىنلاشتى، ساغلاملىق ئەھۋالىمۇ كۆرۈنەرلىك ياخشىلاندى.
ياشاش ۋاقتىنىڭ ئۇزارتىلىشى بىلەن ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەللىك مەسىلىسى تەدرىجىي تۇرمۇش سۈپىتىگە ۋە ساغلاملىق مۆلچەرىدىكى ئۆمرىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان مۇھىم ئامىلغا ئايلاندى.
ئورتاق كېسەللىك ئوخشاش بىر گەۋدىدە بىرلا ۋاقىتتا ئىككى خىل ياكى ئىككى خىلدىن ئارتۇق بەدەن ۋە (ياكى) پسىخىكا جەھەتتىكى كېسەللىك ياكى ناچار ھالەت مەۋجۇت ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ. ئادەتتىكى كىشىلەرگە سېلىشتۇرغاندا، ۋىرۇس كەلتۈرۈپ چىقارغان پۈتۈن بەدەن خاراكتېرلىك ياللۇغ، ئىممۇنىتېت قېرىش سۈرئىتىنى تېزلىتىش ۋە ئۆمۈرلۈك دورا ئىشلىتىش قاتارلىق كۆپ خىل ئامىللارنىڭ تەسىرىدە، ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار ھەمىشە ئورتاق كېسەل بولۇش خەۋپى تېخىمۇ يۇقىرى، قوزغىلىش ۋاقتى تېخىمۇ بالدۇر بولۇش ۋە كېسەللىك مۇساپىسىنىڭ تەرەققىياتى تېخىمۇ تېز بولۇش قاتارلىق مەسىلىلەرگە دۇچ كېلىدۇ.
يېقىندىن بۇيان،«تەبىئەت مېدىتسىنا» ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنغان تەتقىقات نەتىجىسىمۇ ئىرسىيەت ۋە مولېكۇلا قاتلىمىدىن سوزۇلما خارەكتىرلىك ياللۇغلىنىش ۋە ئىممۇنىتېتسىزلىقنىڭ ئەيدىز يۇقۇمدارلىرى بىلەن ئورتاق كېسەللىكنىڭ يۈز بېرىشى، تەرەققىياتى ئوتتۇرىسىدىكى سەۋەب-نەتىجە باغلىنىشىنى ئىسپاتلىدى.
ئەيدىز يۇقۇمدارلىرىدا دائىم كۆرۈلىدىغان ئورتاق كېسەللىكلەر قاندىكى ياغ بىنورماللىقى، يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرى، سوزۇلما خارەكتىرلىك جىگەر- بۆرەك كېسەللىكلىرى، سوزۇلما خاراكتېرلىك توسۇلۇش خاراكتېرلىك ئۆپكە كېسەللىكى، يۇقىرى قان بېسىم، سۆڭەك شالاڭلىشىش ۋە ئەيدىز كېسىلى ئېنىقلىمىسى بولمىغان ئۆسمە قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
ئەيدىز يۇقۇمدارلىرىدا ئورتاق كېسەلنىڭ تارقىلىش ئەھۋالى ۋە كەلگۈسى ئون يىللىق مۆلچەرلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى بىر تەتقىقات نەتىجىسىدە كۆرسىتىلىشىچە، ئامېرىكا ئەيدىز ۋىرۇسىغا قارشى داۋالانغانلاردا دائىم كۆرۈلىدىغان بىر نەچچە خىل كۆپ كۆرۈلىدىغان ئورتاق كېسەللىكلەر ئىچىدە، قاندىكى ياغ بىنورماللىقى ئەڭ كۆپ (%42)، ئۇنىڭدىن قالسا يۇقىرى قان بېسىم (%37)، سوزۇلما خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى (%19)، دىئابىت كېسىلى (%18) ۋە ئەيدىز كېسىلىگە ئېنىقلىما خاراكتېرلىك ئۆسمە (%11مودېلدىن مۆلچەرلەنگەن نەتىجىدىن قارىغاندا، 2030-يىلىغا بارغاندا، ئامېرىكىدا ئەيدىز ۋىرۇسىغا قارشى داۋالانغانلارنىڭ قاندىكى ياغ بىنورماللىقى، دىئابىت قاتارلىق كېسەللىكلەرنى داۋاملىق ئاشۇرۇش نىسبىتى داۋاملىق ئېشىشى مۇمكىن ئىكەن، بۇنىڭ ئىچىدە قاندىكى ياغنىڭ بىنورمال كېسەللىك نىسبىتى ٪50كە يېقىنلىشىدىكەن، سوزۇلما خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى ۋە دىئابىت كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش نىسبىتى ٪30كە يېقىنلىشىدىكەن.
ئېلىمىزنىڭ قىسمەن رايونلىرىدا ئەيدىزدىن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەللىك ئەھۋالى توغرىسىدىكى بىر تۈرلۈك تەتقىقات نەتىجىسىدە بايقىلىشىچە، ئەيدىزدىن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەل بولۇپ قېلىش نىسبىتى ئادەتتىكى كىشىلەر توپىدىن كۆرۈنەرلىك يۇقىرى بولۇپ، كېسەلگە گىرىپتار بولغانلارنىڭ ئوتتۇرىچە سانى تېخىمۇ كۆپ (6 خىل vs.4) بولۇپ، ئورتاق كېسەللىك نىسبىتىنىڭ يېشىنىڭ چوڭىيىشىغا ئەگىشىپ تەدرىجىي كۆپىيىدىكەن ھەمدە ساغلاملىق ئاقىۋىتى بىلەن مەنپىي مۇناسىۋەتلىك ئىكەن.
ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئورتاق كېسەل بولۇپ قېلىشى، تەرەققىي قىلىشى دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشنى تېخىمۇ مۇرەككەپلەشتۈرۈپ، دورا ئىشلىتىش يۈكىنى ئېغىرلىتىۋېتىدۇ، داۋالاشتا دورا ئىشلىتىشنىڭ بويسۇنۇشىغا بىۋاستە تەسىر كۆرسىتىدۇ، ناچار ساغلاملىقنىڭ ئاقىۋىتىنى ئاسانلا كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئەيدىز يۇقۇمدارلىرى مۇرەككەپ بولغان ئورتاق كېسەللىك مەسىلىسى ئالدىدا، قاراتمىلىق ئۇنىۋېرسال باشقۇرۇش تەدبىرىنى قوللىنىپ، ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.
تەكشۈرۈپ داۋالاش تەرتىپىنى ئەلالاشتۇرۇپ، تەشۋىقات تەربىيىسىنى كۈچەيتىپ، بالدۇر بايقاپ بالدۇر داۋالاش ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، مۇۋاپىق داۋالاش لايىھىسىنى تۈزۈش ساغلام تۇرمۇش ئۇسۇلىنى تەشەببۇس قىلىپ، يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئۆزىنى ئۆزى باشقۇرۇشىغا ئىلھام بېرىپ ۋە قوللاپ، ئاكتىپ ھەم كوممۇنىستىك كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئېڭىنى يېتىلدۈرىدۇ داۋالاش مەزگىلىدە، دېلولارنى دەل پەرۋىش قىلىپ، قەرەللىك ھالدا زىيارەت قىلىپ تەكشۈرۈپ، دىئاگنوز قويۇش، داۋالاش ستراتېگىيىسىنى ئەلالاشتۇرۇپ، ئورتاق كېسەللىك تەرەققىياتىنى كېچىكتۈرۈپ، تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.
