【双语】【注意】两大群体成为艾滋病“高发人群”,身体有艾滋,3个信号很明确
دىققەت: ئىككى چوڭ توپ ئەيدىز كېسىلى كۆپ كۆرۈلىدىغان كىشىلەر توپىغا ئايلاندى، بەدىنىدە ئەيدىز بولسا، ئۈچ سىگنال ناھايىتى ئېنىق جۇڭگو يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنى كونترول قىلىش مەركىزىنىڭ مەلۇماتىغا قارىغاندا، 2024-يىلى 6-ئاينىڭ ئاخىرىغىچە، مەملىكەت بويىچە ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغانلار ۋە بىماردىن 1329 مىڭى ھايات قالغانلىقى دوكلات قىلىنغان، 474 مىڭ ئادەم ئۆلگەن.
ھەر 100 يۇقۇملانغۇچىنىڭ 90دىن ئارتۇقى يۇقۇملىنىش خاراكتېرلىك يول بىلەن يۇقۇملىنىدۇ يەنىلا بىر قىسىم يۇقۇملانغۇچىلار/ بىمارلار ئۆزىنىڭ يۇقۇملىنىش ئەھۋالىنى بىلمەيدۇ، كېسەللىك ئەھۋالى ئىنتايىن ئېغىر بولغاندا ئاندىن بايقالغان.
ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملانغانلىقتىن ۋاقتىدا بايقالمىغان، ئۇنىڭ ئاقىۋىتى ئىنتايىن ئېغىر بولۇپ، ئەڭ ياخشى داۋالاش مەزگىلىنى قولدىن بېرىپ قويۇپلا قالماستىن، يەنە شۇنىڭ بىلەن ھاياتىدىن ئايرىلىپ قېلىشى مۇمكىن.
ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملىنىشتىن كېلىپ چىققان بىر خىل ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەل بولۇپ، كىلىنىكىدا ئۈچ باسقۇچقا بۆلىنىدۇ: جىددىي خاراكتېرلىك مەزگىل (6 ئاي)، كېسەللىك ئالامەتلىرى يوق مەزگىل (ئوتتۇرىچە 4-8يىل)، ئەيدىز مەزگىلى. ئەيدىز مەزگىلىگە كىرگەندە يەنىلا ۋىرۇسقا قارشى داۋالاشنى قوبۇل قىلمىسا، ئادەتتە پەقەت 1.5 يىلدىن 3 يىلغىچە ياشىيالايدۇ.
ئەيدىزدىن يۇقۇملىنىشنىڭ ھەربىر باسقۇچىنىڭ ئۇزۇن-قىسقىلىقى ئوخشىمايدۇ، ئوخشاش بىر ئادەمنىڭ ئوخشىمىغان باسقۇچتىكى كىلىنىكىلىق ئىپادىسى ئوخشىمايدۇ، ئوخشاش باسقۇچتىكى ئوخشاش بولمىغان كىشىلەرنىڭ كىلىنىكىلىق ئىپادىسىمۇ ئوخشىمايدۇ. ئەيدىز كېسىلى كۆپ كۆرۈلىدىغان 2 چوڭ كوللىكتىپ: كىم تېخىمۇ ھۇشيار بولۇشقا مۇھتاج؟ ن1. ياشلار
جۇڭگو يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنى كونترول قىلىش مەركىزىنىڭ ئەڭ يېڭى سانلىق مەلۇماتىغا ئاساسلانغاندا، 15-24ياشلىق ياشلار ئەيدىز بىلەن يۇقۇملىنىش كۆپ كۆرۈلىدىغان توپقا ئايلانغان.
بۇ كوللىكتىپ خاراكتېرلىك كۆز قاراش ئېچىۋېتىلگەن بولسىمۇ، لېكىن مۇداپىئەلىنىش ئېڭى نىسبەتەن ئاجىز، بولۇپمۇ بىخەتەرلىك ھەرىكىتىگە سەل قاراپ، يۇقۇملىنىش خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ.
ن2. ياشانغانلار
كىشىنى ھەيران قالدۇرىدىغىنى شۇكى ، 60 ياشتىن ئاشقان ياشانغانلارنىڭ ئەيدىز بىلەن يۇقۇملىنىش نىسبىتى يىلدىن يىلغا كۆپىيىۋاتىدۇ .
بۇ ھادىسە ياشانغانلارنىڭ ساغلاملىق ئېڭى يېتەرلىك ئەمەس، تەكشۈرۈش نىسبىتى تۆۋەن بولۇش ۋە جەمئىيەتنىڭ ياشانغانلارنىڭ جىنسىي تۇرمۇشقا بولغان ئېھتىياجىغا سەل قارىغانلىقى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. ئەيدىزدىن يۇقۇملىنىشتا بۇ دائىم كۆرۈلىدىغان سىگناللار بار ئەيدىز كېسىلىنىڭ كىلىنىكىلىق ئىپادىسىنىڭ ئالاھىدىلىكى يوق. ئەگەر سىزدە خەتەرلىك ھەرىكەتلەر يۈز بەرسە، تۆۋەندىكى ھەرقانداق بىر ياكى كۆپ خىل كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلسە، بولۇپمۇ داۋاملىشىش ۋاقتى بىر قەدەر ئۇزۇن ياكى چۈشەندۈرۈش تەس بولغاندا، بۇ ئەيدىزدىن يۇقۇملىنىشنىڭ دائىم كۆرۈلىدىغان سىگنالىنى قولدىن بېرىپ قويماڭ، ۋاقتىدا داۋالىنىش ھەم ئەيدىزنى تەكشۈرتۈشىڭىز كېرەك.
ن1. جىددىي خاراكتېرلىك مەزگىل: زۇكام ئەۋرىشكىسىنىڭ ئالامەتلىرى جىددىي خاراكتېرلىك مەزگىلدە ئەڭ كۆپ كۆرۈلىدىغان كېسەللىك ئالامەتلىرى. ئەمدىلا ۋىرۇس بىلەن يۇقۇملانغان ئىككى-تۆت ھەپتىدە، تەخمىنەن ٪70 ئادەم قىزىش، باش ئاغرىش، يۇتقۇنچاق ئاغرىش، تەمرەتكە، بوغۇم ئاغرىش قاتارلىق زۇكام ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ، ئادەتتە 1-3 ھەپتىدە ئۆزلۈكىدىن پەسەيتىلىپ، ئاسانلا سەل قارىلىدۇ.
ن2. كېسەللىك ئالامەتلىرى يوق مەزگىل: لىمفا تۈگۈنى ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى. ئەيدىز يۇقۇمدارلىرىدا دائىم بويۇن قىسمى، قولتۇق ئاستى ياكى قورساق ئېرىقىدىكى لىمفا تۈگۈنى ئىششىپ قېلىش ھەمدە داۋاملىشىش ۋاقتى بىر قەدەر ئۇزۇن بولىدۇ.
ن3.ئەيدىز كېسەللىك مەزگىلى
ن(1) قوزغىلىش مەزگىلىنىڭ دەسلەپكى مەزگىلى: ئېغىز بوشلۇقى زەمبۇرۇغى بىلەن يۇقۇملىنىش، تېرە شىللىق پەردىسى يۇقۇملىنىش، قوقاق قاتارلىقلار.
ن(2) كېسەللىك قوزغىلىش مەزگىلى يەنىمۇ تەرەققىي قىلىش: كېسەللىك سەۋەبى ئېنىق بولمىغان قىزىش، سەۋەبى ئېنىق بولمىغان سەۋەبلەردە ئىچى سۈرۈش، بەدەن ئېغىرلىقى تۆۋەنلەش، ئۆپكە يۇقۇملىنىش، ھەزىم يولى ئالامەتلىرى، قايتا-قايتا يۈز بېرىدىغان تەمرەتكە داۋاملىق ۋە ئېنىق بولۇش، كېسەللىك ئەھۋالىنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ، تۈرلۈك كىلىنىكىلىق ئىپادىلەر كۆرۈلىدۇ.
ن(3) كېسەللىك قوزغىلىشنىڭ ئاخىرقى باسقۇچى: كاسسى ئۆپكە خالتىسىمان قۇرۇت ئۆپكە ياللۇغى، كاپوشى گۆش ئۆسمىسى، غايەت زور ھۈجەيرە ۋىرۇسىدىن يۇقۇملىنىش ۋە تۇبېركۇليۇز كېسىلى، بۇ كېسەللىك قوزغىلىشنىڭ ئاخىرقى باسقۇچىدا ئەڭ كۆپ كۆرۈلىدىغان ئەيدىز كېسەللىكى ئالامەتلىرى خاراكتېرلىك كېسەللىك شۇنداقلا ئەڭ كۆپ كۆرۈلىدىغان ئەيدىز بىمارلىرىنىڭ ھاياتىغا تەھدىت سالىدىغان كېسەللىكلەر.
جۇڭيى تېبابىتىدە " دۇرۇس كەيپىياتنى ساقلاش ، يامانلىق قىلغىلى بولمايدۇ " يەنى ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت كۈچى كۈچلۈك ، تاشقى يامانلىققا تاجاۋۇز قىلىش تەس دەپ تەكىتلەنگەن
ئەيدىز ۋىرۇسى دەل ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنى بۇزۇش ئارقىلىق، ھەر خىل پۇرسەت خاراكتېرلىك يۇقۇملىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
شۇڭا دۇرۇس كەيپىياتنى ئۆستۈرۈش ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاشتىكى مۇھىم ھالقا.
جۇڭيى تېبابىتىدە ئەيدىز كېسىلىنى داۋالاشتا «رەزىللىكنى تۈگىتىش»نى پىرىنسىپ قىلىپ، تال- ئاشقازان- ئاشقازاننى تەڭشەش، قاننى تولۇقلاش، ئىسسىقلىق بىلەن زەھەر قايتۇرۇش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق، بىمارنىڭ ئىممۇنىتېت كۈچىنى كۈچەيتىپ، كېسەللىك ئالامەتلىرىنى پەسەيتىپ، تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرىدۇ. ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ، كونترول قىلىشتىكى ئۈچ خاتا قاراش بىرىنچى خاتا قاراش : ئەيدىز مەندىن بەك يىراق
نۇرغۇن كىشىلەر ئەيدىز كېسىلىنى پەقەت ئالاھىدە توپ بىلەن مۇناسىۋەتلىك دەپ قارايدۇ، ئۆزىنىڭ يۇقۇملىنىش خەۋپىگە سەل قارايدۇ.
ئەمەلىيەتتە، ھەرقانداق ئادەمنىڭ ئەيدىزدىن يۇقۇملىنىشى مۇمكىن، مۇداپىئەلىنىش ئېڭى ئىنتايىن مۇھىم.
ئىككىنجى خاتا قاراش: ئەيدىزدىن يۇقۇملانغانلىق ساقايماس كېسەلگە باراۋەر
ھازىرقى زامان تېبابىتىدە ۋىروسقا قارشى داۋالاش ئارقىلىق ئەيدىز كېسىلىنى ئۈنۈملۈك كونترول قىلغىلى بولىدۇ، يۇقۇملانغۇچىلار نورمال كىشىلەردەك تۇرمۇش كەچۈرەلەيدۇ.
مۇھىمى بالدۇر بايقاش، بالدۇر داۋالاشتا.
ئۈچىنچى خاتا قاراش: پسىخىكا ساغلاملىقىغا سەل قاراش
ئەيدىز يۇقۇملانغۇچىلىرى دائىم پسىخىكىلىق بېسىمغا ۋە ئىجتىمائىي كەمسىتىشكە دۇچ كېلىدۇ. جۇڭيى تېبابىتىدە «شەكلى ئىلاھنى بىرلەشتۈرۈش»، پسىخىكا ساغلاملىقىنى قوغداش ئوخشاشلا مۇھىم دەپ تەكىتلىدى.
ئەيدىز گەرچە قورقۇنچلۇق بولسىمۇ، لېكىن ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ.
كۆپ كۆرۈلىدىغان كىشىلەر توپىنى چۈشىنىش، دەسلەپكى سىگنالنى پەرقلەندۈرۈش، ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئۆستۈرۈش ئارقىلىق، يۇقۇملىنىش خەۋپىنى ئۈنۈملۈك ئازايتقىلى بولىدۇ. بالدۇر تەكشۈرۈپ، بالدۇر بايقاش ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالامەتلىرىدە ئالاھىدىلىك بولمىغاچقا، پەقەت يۇقىرىقىدەكلا ئالامەتلەرگە تايىنىپلا ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغان ياكى يۇقۇملانمىغانلىقىغا ھۆكۈم قىلغىلى بولمايدۇ. ئەگەر خەتەرلىك قىلمىشلاردىن كېيىن يۇقارقى كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلسە ئەھمىيەت بېرىپ، ۋاقتىدا تەكشۈرۈپ، يۇقۇملانغان ياكى يۇقۇملانمىغانلىقىنى ئايدىڭلاشتۇرۇش كېرەك.
ئەگەر تۆۋەندىكى خەتەرلىك قىلمىشلار / ئەھۋاللار يۈز بەرسە، تەلەي سىناپ قالماڭ، چوقۇم بالدۇرراق تەكشۈرۈتۈش كېرەك:
·خەتەرلىك قىلمىش تارىخى بار، بۇنىڭ ئىچىدە بىخەتەرلىك قاپچۇقى ئىشلەتمىگەن بىر قېتىملا يات جىنىسلىق قىلمىش ياكى ئەرلەرنىڭ ئوخشاش جىنىسلىق قىلمىشى يۈز بېرىشىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ
·بىر كېچىلىك مۇھەببەت، كۆپ جىنىسلىق ھەمراھ بولۇش
·جىنسىي ھەمراھىنىڭ يۇقۇملىنىش ھالىتى ئېنىق بولماسلىق
جىنسىي ھەمراھلار ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملان بولۇش
·باشقىلار بىلەن ئورتاق يىڭنە سايمانلىرى بىلەن زەھەر چېكىش
·يېڭى تىپتىكى زەھەرلىك چېكىملىك چېكىم
·غەيرى مۇنتىزىم بولمىغان داۋالاش ئاپپاراتلىرىدا چىش يۇلدۇرۇش، بەدەنگە گۇل چىكىش
دائىم خەتەرلىك قىلمىشلار يۈز بەرگەنلەر ھەر ئۈچ ئايدا بىر قېتىم تەكشۈرۈلۈشى كېرەك.
شۇ جايدىكى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش، كونترول قىلىش مەركىزىگە بېرىپ ئىختىيارى مەسلىھەت سورىسا ۋە تەكشۈرۈش ئامبولاتورىيەسىگە بېرىپ ھەقسىزتەكشۇرتسە بولىدۇ، مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەسلىھەت بېرىش، تەكشۈرۈش مۇلازىمىتى ئىزدىسە بولىدۇ، توردا ياكى دورا دۇكانلىرىدىن ئەيدىز كېسىلىنى سىناق قەغىزى سېتىۋېلىپ ئۆزىنى تە تەشەببۇسكارلىق بىلەن مەسلىھەت بېرىپ تەكشۈرۈپ، ئۆزىنىڭ ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغان-يۇقۇملانمىغانلىقىنى بالدۇرراق بايقاپ تەكشۇرۇش، ئۆزىگە پايدىلىق. مۇسبەتنى تەكشۈرۈپ بايقالغان ھامان يۇقۇملانغان دەپ دىئاگنوز قويۇلسا، چوقۇم دەرھال داۋالىنىڭ ئەيدىز ھاياتنىڭ سالامەتلىكىگە ئېغىر تەھدىت سالىدىغان ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەل بولۇپ، ئەيدىزنى بالدۇر بايقاش ۋە داۋالاش ئىنتايىن مۇھىم. ھازىرقى زامان تېببىي تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتى ئەيدىز كېسەللىكىنى ئەجەللىك كېسەللىكتىن ئۇزۇن مۇددەت كونترول قىلغىلى بولىدىغان يۇقۇملۇق كېسەلگە ئايلاندۇردى.
بالدۇر بايقاش، بالدۇر داۋالاش ھاياتلىقنى ئۇزارتىپ، تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈپ، ئۆزىنى ۋىرۇسنىڭ يەنىمۇ زىيانكەشلىككە ئۇچرىشىدىن قوغداپ قالماي، يەنە ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ يەنىمۇ تارقىلىشىدىن، جىنسىي ھەمراھلىرىنى قوغدىيالايدۇ.






