【双语】健康科普 | 辨清“性病”没那么难
ساغلاملىقنى ئومۇملاشتۇرۇش | جىنسىي كېسەلنى ئېنىق ئايرىش ئۇنچە تەس ئەمەس
ساغلاملىقنى ئومۇملاشتۇرۇش | جىنسىي كېسەلنى ئېنىق ئايرىش ئۇنچە تەس ئەمەس
جىنسىي كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىپ كۆپىيىش ساغلاملىقىنى ئىلگىرى سۈرەيلى
كۈندىلىك تۇرمۇشتا " جىنسىي كېسەل " خۇددى ئىغىزغا ئاغۇسىز سۆز بولۇپ ، كىشىلەر ھەمىشە ئۇنىڭدىن ئۆزىنى قاچۇرالمايدۇ . لېكىن بۇنداق ئۆزىنى قاچۇرۇش جىنسىي كېسەللىكنىڭ يۈز بېرىشىنى ئازايتقىلى بولمايدۇ. بۈگۈن بىز سۈكۈتنى بۇزۇپ، جىنسىي كېسەللىكلەرنى بىرلىكتە چوڭقۇر چۈشىنىپ، ئۇنىڭ سىرلىق ھەم كىشىنى قورقۇتىدىغان چۈمپەردىسىنى ئېچىپ بېرەيلى
ن01 دائىم كۆرۈلىدىغان جىنسىي كېسەللىكلەر قايسىلار؟ن
ن01ئەيدىز
ئىنسانلارنىڭ ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقارغان پۈتۈن بەدەن كېسەللىكى ئەيدىز ئاساسلىقى ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىغا چېقىلىدۇ، داۋالانمىغان يۇقۇملانغۇچىلار كېسەلنىڭ ئاخىرقى باسقۇچىدا تۈرلۈك ئېغىر يۇقۇملىنىش ۋە يامان سۈپەتلىك ئۆسمىلەرنى ئاسانلا تارقىتىپ، ئاخىرىدا ئۆلۈشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئاساسلىق خەتەرلىك كىشىلەر ئىچىدە ئەرلەر ئوخشاش جىنىسلىق قىلغۇچىلار، كۆپ جىنسىي ھەمراھلار توپى، زەھەرلىك چېكىملىك ئوكۇل قىلغۇچىلار، ئەيدىز بىمارلىرى بىلەن جىنسىي ئۇچراشقانلار، جىنسىي يۇقۇملانغۇچىلار قاتارلىقلار بار
ن02 سىفىس
مېيسېل بۇرمىسىمان تەنچىسىدىن پەيدا بولىدۇ، بىرىنجى باسقۇچلۇق سىفلىس ئاساسلىقى قاتتىق قوقاق بولۇپ، ئادەتتە جىنسىي ئەزا قىسمىدا كۆرۈلىدۇ، ئاغرىقسىز جاراھەت ئىككىنچى باسقۇچلۇق سىفلىس پۈتۈن بەدەندىكى سىفلىس ئەسۋىسى كۆرۈلىدۇ، تېرە شىللىق پەردىسىدە ھەر خىل ئىپادىلەر كۆرۈلىدۇ ئۈچىنچى باسقۇچلۇق سىفلىس قاتارلىق نۇرغۇن ئەزالار، مەسىلەن يۈرەك قان تومۇرلىرى، نېرۋا قاتارلىق سىستېمىلارغا ھېرىپ، ھاياتلىق سالامەتلىكىگە ئېغىر تەھدىت ئېلىپ كېلىدۇ
ن03 ھۆل كېسەل
ھۆل كېسىلى نېلۇپەر باكتېرىيەسىدىن يۇقۇملىنىشتىن كېلىپ چىقىدۇ، ئەرلەرنىڭ ئاساسلىق ئالامىتى سۈيدۈك يولى ئېغىزى قىچىشىش، قىزىل ئىششىق ۋە سىرتقا ئۆرۈلۈش، سۈيدۈك چىقىرىش جەريانىدا كۆيۈپ ئاغرىش، سۈيدۈك يولى ئېغىزىدا ئاز مىقداردا يېپىشقاق سۇيۇقلۇق ئاجرىتىپ چىقىرىلغان ماددىلار بار ئاياللارنىڭ كېسەللىك ئالامەتلىرى نىسبەتەن تىپىك ئەمەس بولۇپ، سۈيدۈك يولى ياللۇغى، بالىياتقۇ بوينى ياللۇغى قاتارلىقلار بولۇپ، ئاق لېنتا كۆپىيىش، تۆۋەن قورساق ئاغرىش قاتارلىقلاردا ئىپادىلىنىدۇ
ن04 ئۆتكۈر ھۆل فاكوخېرۇس
ئادەم ئەمچەك ئۆسمىسى ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىش كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇپ، جىنسىي ئەزا ۋە مەقەت يولى ئەتراپىدىكى تېرە شىللىق پەردىسى نەملىك رايونىدا كۆرۈلىدۇ، تىپىك تېرە زەخمىلىنىشى جىنسىي ئەزا ياكى مەقئەت ئەتراپى قاتارلىق جايلاردا دۆڭلۈك ئەسۋە، ئەمچەكسىمان، كۆكتاتسىمان ياكى توخۇ تاجىسىمان گۆشلۈك گۆشلۈك بىئولوگىيىلىك ماددىلار كۆرۈلىدۇ، سىرتقى يۈزى يىرىك مۈڭگۈزلىشىپ كېتىدۇ
ن05جىنسىي ئەزا قوقاق
نوقۇل قوقاق ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقارغان جىنسىي ئۇچرىشىش، ۋاستىلىك ئۇچرىشىش، ئانىلار-بوۋاق قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق تارقىلىپ، تاشقى جىنسىي ئەزالارنىڭ فاكوخېرۇس قوقاق، ئىسسىقلىق تۇيغۇسىغا ئەگىشىپ ياكى ئاغرىش قاتارلىق كېسەللىك ئالامەتلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
ئىنسانلارنىڭ ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقارغان پۈتۈن بەدەن كېسەللىكى ئەيدىز ئاساسلىقى ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىغا چېقىلىدۇ، داۋالانمىغان يۇقۇملانغۇچىلار كېسەلنىڭ ئاخىرقى باسقۇچىدا تۈرلۈك ئېغىر يۇقۇملىنىش ۋە يامان سۈپەتلىك ئۆسمىلەرنى ئاسانلا تارقىتىپ، ئاخىرىدا ئۆلۈشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئاساسلىق خەتەرلىك كىشىلەر ئىچىدە ئەرلەر ئوخشاش جىنىسلىق قىلغۇچىلار، كۆپ جىنسىي ھەمراھلار توپى، زەھەرلىك چېكىملىك ئوكۇل قىلغۇچىلار، ئەيدىز بىمارلىرى بىلەن جىنسىي ئۇچراشقانلار، جىنسىي يۇقۇملانغۇچىلار قاتارلىقلار بار
ن02 سىفىس
مېيسېل بۇرمىسىمان تەنچىسىدىن پەيدا بولىدۇ، بىرىنجى باسقۇچلۇق سىفلىس ئاساسلىقى قاتتىق قوقاق بولۇپ، ئادەتتە جىنسىي ئەزا قىسمىدا كۆرۈلىدۇ، ئاغرىقسىز جاراھەت ئىككىنچى باسقۇچلۇق سىفلىس پۈتۈن بەدەندىكى سىفلىس ئەسۋىسى كۆرۈلىدۇ، تېرە شىللىق پەردىسىدە ھەر خىل ئىپادىلەر كۆرۈلىدۇ ئۈچىنچى باسقۇچلۇق سىفلىس قاتارلىق نۇرغۇن ئەزالار، مەسىلەن يۈرەك قان تومۇرلىرى، نېرۋا قاتارلىق سىستېمىلارغا ھېرىپ، ھاياتلىق سالامەتلىكىگە ئېغىر تەھدىت ئېلىپ كېلىدۇ
ن03 ھۆل كېسەل
ھۆل كېسىلى نېلۇپەر باكتېرىيەسىدىن يۇقۇملىنىشتىن كېلىپ چىقىدۇ، ئەرلەرنىڭ ئاساسلىق ئالامىتى سۈيدۈك يولى ئېغىزى قىچىشىش، قىزىل ئىششىق ۋە سىرتقا ئۆرۈلۈش، سۈيدۈك چىقىرىش جەريانىدا كۆيۈپ ئاغرىش، سۈيدۈك يولى ئېغىزىدا ئاز مىقداردا يېپىشقاق سۇيۇقلۇق ئاجرىتىپ چىقىرىلغان ماددىلار بار ئاياللارنىڭ كېسەللىك ئالامەتلىرى نىسبەتەن تىپىك ئەمەس بولۇپ، سۈيدۈك يولى ياللۇغى، بالىياتقۇ بوينى ياللۇغى قاتارلىقلار بولۇپ، ئاق لېنتا كۆپىيىش، تۆۋەن قورساق ئاغرىش قاتارلىقلاردا ئىپادىلىنىدۇ
ن04 ئۆتكۈر ھۆل فاكوخېرۇس
ئادەم ئەمچەك ئۆسمىسى ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىش كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇپ، جىنسىي ئەزا ۋە مەقەت يولى ئەتراپىدىكى تېرە شىللىق پەردىسى نەملىك رايونىدا كۆرۈلىدۇ، تىپىك تېرە زەخمىلىنىشى جىنسىي ئەزا ياكى مەقئەت ئەتراپى قاتارلىق جايلاردا دۆڭلۈك ئەسۋە، ئەمچەكسىمان، كۆكتاتسىمان ياكى توخۇ تاجىسىمان گۆشلۈك گۆشلۈك بىئولوگىيىلىك ماددىلار كۆرۈلىدۇ، سىرتقى يۈزى يىرىك مۈڭگۈزلىشىپ كېتىدۇ
ن05جىنسىي ئەزا قوقاق
نوقۇل قوقاق ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقارغان جىنسىي ئۇچرىشىش، ۋاستىلىك ئۇچرىشىش، ئانىلار-بوۋاق قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق تارقىلىپ، تاشقى جىنسىي ئەزالارنىڭ فاكوخېرۇس قوقاق، ئىسسىقلىق تۇيغۇسىغا ئەگىشىپ ياكى ئاغرىش قاتارلىق كېسەللىك ئالامەتلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
ن02ئەيدىز كېسەللىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش
ن01جىنسىي ئۇچرىشىش تارقىتىش
بۇ ئەڭ ئاساسلىق تارقىتىش يولى . مەيلى ئوخشاش جىنىسلىق ياكى يات جىنىسلار ئارىسىدىكى جىنسىي ئۇچرىشىش بولسۇن، ھەممىسىدە جىنسىي كېسەللىك تارقىلىشى مۇمكىن. قوغداش تەدبىرى بولمىسا، يۇقۇملىنىش خەۋپى زور دەرىجىدە ئاشىدۇ
ن02 ئانىلار-بوۋاقلارغا تارقىلىدۇ
جىنسىي كېسەلگە گىرىپتار بولغان ھامىلىدار ئاياللار ھامىلىدار، تۇغۇش ياكى ئېمىتىش جەريانىدا، كېسەللىك قوزغىغۇچىنى ھامىلىگە ياكى بوۋاققا يەتكۈزۈپ بېرىشى مۇمكىن. مەسىلەن، سېركۇل زەھىرى ھامىلىگە تارقىلىپ، تۇغما سېرىك زەھەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ
ن03 قان تارقىلىش
جىنسىي كېسەللىك قوزغاتقۇچى تەنچىسىدىن بۇلغانغان قان ياكى قان بۇيۇملىرىنى كىرگۈزگەندە، قاتتىق دېزىنفېكسىيە قىلىنمىغان شىپرىس، يىڭنە سانجىش يىڭنىسى، ساقال ئالغۇچ قاتارلىقلارنى ئىشلەتكەندە جىنسىي كېسەللىكلەر بىلەن يۇقۇملىنىشى مۇمكىن
بۇ ئەڭ ئاساسلىق تارقىتىش يولى . مەيلى ئوخشاش جىنىسلىق ياكى يات جىنىسلار ئارىسىدىكى جىنسىي ئۇچرىشىش بولسۇن، ھەممىسىدە جىنسىي كېسەللىك تارقىلىشى مۇمكىن. قوغداش تەدبىرى بولمىسا، يۇقۇملىنىش خەۋپى زور دەرىجىدە ئاشىدۇ
ن02 ئانىلار-بوۋاقلارغا تارقىلىدۇ
جىنسىي كېسەلگە گىرىپتار بولغان ھامىلىدار ئاياللار ھامىلىدار، تۇغۇش ياكى ئېمىتىش جەريانىدا، كېسەللىك قوزغىغۇچىنى ھامىلىگە ياكى بوۋاققا يەتكۈزۈپ بېرىشى مۇمكىن. مەسىلەن، سېركۇل زەھىرى ھامىلىگە تارقىلىپ، تۇغما سېرىك زەھەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ
ن03 قان تارقىلىش
جىنسىي كېسەللىك قوزغاتقۇچى تەنچىسىدىن بۇلغانغان قان ياكى قان بۇيۇملىرىنى كىرگۈزگەندە، قاتتىق دېزىنفېكسىيە قىلىنمىغان شىپرىس، يىڭنە سانجىش يىڭنىسى، ساقال ئالغۇچ قاتارلىقلارنى ئىشلەتكەندە جىنسىي كېسەللىكلەر بىلەن يۇقۇملىنىشى مۇمكىن
ن03 جىنسىي كېسەلنىڭ قانداق ئالدىنى ئېلىش كېرەك
ن01 بىخەتەربولغان جىنسىي ھەرىكىتى
بىخەتەرلىك قېپى توغرا ئىشلىتىش جىنسىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنىڭ بىرى. بىخەتەرلىك قاپچۇقى ھامىلدارلىقتىن ساقلىنىپلا قالماي يەنە زور دەرىجىدە توسۇلۇپ قالىدىغان كېسەللىك قوزغىغۇچى تەنچىسىنىڭ تارقىلىشىنى زور دەرىجىدە توسۇپ قالغىلى بولىدۇ.
ن02 خەتەرلىك قىلمىشتىن ساقلىنىش كېرەك
كۆپ جىنىسلىق ھەمراھلاردىن ساقلىنىپ، يەككە، مۇقىم جىنسىي ھەمراھلىق مۇناسىۋىتىنى ساقلاش كېرەك. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، جىنسىي كېسەل ياكى خەتەرلىك قىلمىشلار بىلەن جىنسىي قىلمىش يۈز بېرىشتىن ساقلىنىش كېرەك.
ن03 شەخسىي تازىلىققا دىققەت قىلىش
باشقىلار بىلەن لۆڭگە، مۇنچا لۆڭگىسى، ساقال ئالغۇچ قاتارلىق شەخسىي بۇيۇملارنى ئورتاق ئىشلەتمەسلىك كېرەك. جىنسىي ئەزا ئورنىنىڭ پاكىز ۋە قۇرغاق بولۇشىنى ساقلاپ، باكتېرىيەنىڭ كۆپىيىشىنى ئازايتىش كېرەك.
جىنسىي كېسەل قورقۇنچلۇق ئەمەس، قورقۇنۇچلۇق بولغىنى ئۇنىڭغا بولغان نادانلىق ۋە بىر تەرەپلىمە قاراش. جىنسىي كېسەللىككە مۇناسىۋەتلىك بىلىملەرنى چۈشەنگەن چېغىمىزدىلا ئۇنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، ئۆزىمىز ۋە باشقىلارنىڭ سالامەتلىكىنى قوغدىيالايمىز. ئەگەر بەختكە قارشى ئۆزىنىڭ جىنسىي كېسەل بىلەن يۇقۇملانغانلىقىدىن گۇمانلانسا، چوقۇم ۋاقتىدا داۋالىنىپ، بالدۇر دىئاگنوز قويۇش، بالدۇر داۋالىنىش كېرەك. بىز بىر تەرەپلىمە قاراشتىن ۋاز كېچىپ، جىنسىي كېسەلگە ئىلمىي ۋە ئەقىللىق پوزىتسىيە بىلەن مۇئامىلە قىلىپ، ياخشى تۇرمۇش ئۇسۇلىنى يېتىلدۈرۈپ، ساغلام تۇرمۇش مۇھىتى بەرپا قىلايلى
بىخەتەرلىك قېپى توغرا ئىشلىتىش جىنسىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنىڭ بىرى. بىخەتەرلىك قاپچۇقى ھامىلدارلىقتىن ساقلىنىپلا قالماي يەنە زور دەرىجىدە توسۇلۇپ قالىدىغان كېسەللىك قوزغىغۇچى تەنچىسىنىڭ تارقىلىشىنى زور دەرىجىدە توسۇپ قالغىلى بولىدۇ.
ن02 خەتەرلىك قىلمىشتىن ساقلىنىش كېرەك
كۆپ جىنىسلىق ھەمراھلاردىن ساقلىنىپ، يەككە، مۇقىم جىنسىي ھەمراھلىق مۇناسىۋىتىنى ساقلاش كېرەك. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، جىنسىي كېسەل ياكى خەتەرلىك قىلمىشلار بىلەن جىنسىي قىلمىش يۈز بېرىشتىن ساقلىنىش كېرەك.
ن03 شەخسىي تازىلىققا دىققەت قىلىش
باشقىلار بىلەن لۆڭگە، مۇنچا لۆڭگىسى، ساقال ئالغۇچ قاتارلىق شەخسىي بۇيۇملارنى ئورتاق ئىشلەتمەسلىك كېرەك. جىنسىي ئەزا ئورنىنىڭ پاكىز ۋە قۇرغاق بولۇشىنى ساقلاپ، باكتېرىيەنىڭ كۆپىيىشىنى ئازايتىش كېرەك.
جىنسىي كېسەل قورقۇنچلۇق ئەمەس، قورقۇنۇچلۇق بولغىنى ئۇنىڭغا بولغان نادانلىق ۋە بىر تەرەپلىمە قاراش. جىنسىي كېسەللىككە مۇناسىۋەتلىك بىلىملەرنى چۈشەنگەن چېغىمىزدىلا ئۇنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، ئۆزىمىز ۋە باشقىلارنىڭ سالامەتلىكىنى قوغدىيالايمىز. ئەگەر بەختكە قارشى ئۆزىنىڭ جىنسىي كېسەل بىلەن يۇقۇملانغانلىقىدىن گۇمانلانسا، چوقۇم ۋاقتىدا داۋالىنىپ، بالدۇر دىئاگنوز قويۇش، بالدۇر داۋالىنىش كېرەك. بىز بىر تەرەپلىمە قاراشتىن ۋاز كېچىپ، جىنسىي كېسەلگە ئىلمىي ۋە ئەقىللىق پوزىتسىيە بىلەن مۇئامىلە قىلىپ، ياخشى تۇرمۇش ئۇسۇلىنى يېتىلدۈرۈپ، ساغلام تۇرمۇش مۇھىتى بەرپا قىلايلى
