【健康科普】守护青春健康——关于青少年暑假期间预防艾滋病与梅毒的温馨提示
ساغلاملىقنى ئومۇملاشتۇرۇش: ياش ئۆسمۇرنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداش - يازلىق تەتىل مەزگىلىدە ئەيدىز بىلەن سىفلىسنىڭ ئالدىنى ئېلىش توغرىسىدىكى ئىللىق ئەسكەرتىش
在享受青春、自由时光的同时，我们也不能忽视健康的重要性。今天，就让我们一起来了解如何预防艾滋病和梅毒，守护自己的青春健康。
一、认识艾滋病和梅毒危害
青少年是儿童发展到成年之间的生命阶段，年龄在10至19岁之间，也是我们经常发所说的“青春期”，这是奠定良好健康基础的重要时期。青少年经历着快速的生理、认知和心理社会成长，同时也会逐渐形成一些行为模式（如饮食、体育活动、物质使用和性行为等），其中可能会给自己和周围人的带来各种各样的风险，这就其中就包括艾滋病和梅毒。
艾滋病和梅毒都是性传播疾病，它们主要通过性接触传播、血液传播和母婴传播等途径传播。艾滋病病毒（HIV）会破坏人体免疫系统，导致患者容易罹患各种疾病；而梅毒则是由梅毒螺旋体引起的慢性传染病，对人体健康造成严重威胁。
二、警惕艾滋病和梅毒传播风险
近年来，我国15～24岁新报告HIV感染者数呈上升趋势，其中男性的年平均增长率接近10%，15～19岁年平均增长率超过10%；超过90.0%的HIV感染者的感染途径为性行为，其中同性性传播的比例逐年上升且超过了60%，有研究显示15-19岁的男男性行为者中有很大一部分已经参与了多种与HIV相关的风险行为，其中超过50%的受访者存在多性伴行为，接近一半的受访者存在不安全性行为。由于青年学生人群（包括青少年）存在一定比例的高危性行为，经性传播HIV和梅毒的风险持续存在。
三、克服侥幸心理和提高防护意识
青少年正处于生长发育的关键时期，身体各器官功能尚未成熟，免疫力相对较弱；一些青少年可能存在侥幸心理，没有充分认识到HIV、梅毒感染的严重性，也没有采取有效的防护措施；青少年好奇心强、探索欲旺盛，对不良信息抵制力弱，喜欢尝试一些不良行为。一些国内外研究发现，年龄≥18岁、缺乏自我风险认知、有（男性）同性性伴或有两种以上类型的性伴等是感染HIV和梅毒的危险因素。
四、积极认真做好自身预防
据报道，青少年中首次发生性行为的年龄在15.9岁，在此之后发生性行为比例随年龄逐渐上升，且性传播疾病感染有低龄化倾向。研究显示，过早发生性行为者容易出现感染性病的高危行为。因此15-19岁初、高中阶段的青少年人群做好以下有针对性的艾滋病、梅毒的预防显得尤为必要。
1.树立正确的性观念
了解性行为的后果和责任，避免过早发生性行为，拒绝滥交、一夜情等高危行为。在与异性或同性交往时，要保持适当的距离和理智，避免发生不必要的身体接触。
2.获取相关的知识和正确使用安全套
从正规渠道获取艾滋病和梅毒等性传播疾病的知识和预防措施。要学会如何正确使用安全套，并了解安全套的选择和保存方法，这是预防艾滋病和梅毒的最有效措施。
3.拒绝毒品
毒品不仅危害身体健康，还是艾滋病和梅毒传播的重要途径之一。青少年应拒绝毒品，不尝试任何形式的毒品，并远离毒品场所和人员。
4.保持健康的生活方式
保持健康的生活方式也是预防艾滋病和梅毒的重要措施。青少年应保持良好的卫生习惯，要积极参加体育锻炼和户外活动，提高身体素质和免疫力。
5.必要时及时寻求专业帮助
如果青少年发现自己或朋友可能面临艾滋病或梅毒感染的风险时，应尽早寻求专业帮助，医疗机构的工作人员可以提供准确的建议和支持，帮助青少年预防和治疗这些疾病，如HIV的暴露前后预防等。
五、结语
青少年是国家的未来和希望，他们的健康不仅关系到家庭幸福、学业进步，也关系到国家的繁荣和发展。让我们共同关注青少年的健康问题，加强预防艾滋病和梅毒的科普宣传，推动学校、教育、疾控等各个部门和专业机构不仅要做好“入学的第一课”，也要重视“离开校园的最后一课”，为青少年的健康成长保驾护航。同时，也希望青少年们能够树立正确的健康观念和生活方式，掌握预防艾滋病、梅毒等疾病的相关知识，珍惜自己的青春和健康。
一、认识艾滋病和梅毒危害
青少年是儿童发展到成年之间的生命阶段，年龄在10至19岁之间，也是我们经常发所说的“青春期”，这是奠定良好健康基础的重要时期。青少年经历着快速的生理、认知和心理社会成长，同时也会逐渐形成一些行为模式（如饮食、体育活动、物质使用和性行为等），其中可能会给自己和周围人的带来各种各样的风险，这就其中就包括艾滋病和梅毒。
艾滋病和梅毒都是性传播疾病，它们主要通过性接触传播、血液传播和母婴传播等途径传播。艾滋病病毒（HIV）会破坏人体免疫系统，导致患者容易罹患各种疾病；而梅毒则是由梅毒螺旋体引起的慢性传染病，对人体健康造成严重威胁。
二、警惕艾滋病和梅毒传播风险
近年来，我国15～24岁新报告HIV感染者数呈上升趋势，其中男性的年平均增长率接近10%，15～19岁年平均增长率超过10%；超过90.0%的HIV感染者的感染途径为性行为，其中同性性传播的比例逐年上升且超过了60%，有研究显示15-19岁的男男性行为者中有很大一部分已经参与了多种与HIV相关的风险行为，其中超过50%的受访者存在多性伴行为，接近一半的受访者存在不安全性行为。由于青年学生人群（包括青少年）存在一定比例的高危性行为，经性传播HIV和梅毒的风险持续存在。
三、克服侥幸心理和提高防护意识
青少年正处于生长发育的关键时期，身体各器官功能尚未成熟，免疫力相对较弱；一些青少年可能存在侥幸心理，没有充分认识到HIV、梅毒感染的严重性，也没有采取有效的防护措施；青少年好奇心强、探索欲旺盛，对不良信息抵制力弱，喜欢尝试一些不良行为。一些国内外研究发现，年龄≥18岁、缺乏自我风险认知、有（男性）同性性伴或有两种以上类型的性伴等是感染HIV和梅毒的危险因素。
四、积极认真做好自身预防
据报道，青少年中首次发生性行为的年龄在15.9岁，在此之后发生性行为比例随年龄逐渐上升，且性传播疾病感染有低龄化倾向。研究显示，过早发生性行为者容易出现感染性病的高危行为。因此15-19岁初、高中阶段的青少年人群做好以下有针对性的艾滋病、梅毒的预防显得尤为必要。
1.树立正确的性观念
了解性行为的后果和责任，避免过早发生性行为，拒绝滥交、一夜情等高危行为。在与异性或同性交往时，要保持适当的距离和理智，避免发生不必要的身体接触。
2.获取相关的知识和正确使用安全套
从正规渠道获取艾滋病和梅毒等性传播疾病的知识和预防措施。要学会如何正确使用安全套，并了解安全套的选择和保存方法，这是预防艾滋病和梅毒的最有效措施。
3.拒绝毒品
毒品不仅危害身体健康，还是艾滋病和梅毒传播的重要途径之一。青少年应拒绝毒品，不尝试任何形式的毒品，并远离毒品场所和人员。
4.保持健康的生活方式
保持健康的生活方式也是预防艾滋病和梅毒的重要措施。青少年应保持良好的卫生习惯，要积极参加体育锻炼和户外活动，提高身体素质和免疫力。
5.必要时及时寻求专业帮助
如果青少年发现自己或朋友可能面临艾滋病或梅毒感染的风险时，应尽早寻求专业帮助，医疗机构的工作人员可以提供准确的建议和支持，帮助青少年预防和治疗这些疾病，如HIV的暴露前后预防等。
五、结语
青少年是国家的未来和希望，他们的健康不仅关系到家庭幸福、学业进步，也关系到国家的繁荣和发展。让我们共同关注青少年的健康问题，加强预防艾滋病和梅毒的科普宣传，推动学校、教育、疾控等各个部门和专业机构不仅要做好“入学的第一课”，也要重视“离开校园的最后一课”，为青少年的健康成长保驾护航。同时，也希望青少年们能够树立正确的健康观念和生活方式，掌握预防艾滋病、梅毒等疾病的相关知识，珍惜自己的青春和健康。
ساغلاملىقنى ئومۇملاشتۇرۇش: ياش ئۆسمۇرنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداش - يازلىق تەتىل مەزگىلىدە ئەيدىز بىلەن سىفلىسنىڭ ئالدىنى ئېلىش توغرىسىدىكى ئىللىق ئەسكەرتىش
ياشلىق، ئەركىن ۋاقىتتىن بەھرىمان بولۇش بىلەن بىرگە، ساغلاملىقنىڭ مۇھىملىقىغا سەل قارىساق بولمايدۇ. بۈگۈن بىز بىرلىكتە ئەيدىز ۋە سىفلىسنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، ياش ئۆسمۇرلەر ساغلاملىقىنى قوغداش توغرىسىدا بىرلىكتە بىلىپ باقايلى.
بىرىنچى، ئەيدىز ۋە سىفلىسنىڭ زىيىنىنى تونۇش
ياشلار-ئۆسمۈرلەر بالىلارنىڭ تەرەققىي قىلىپ قۇرامىغا يەتكەنلەر ئارىسىغىچە بولغان ھاياتلىق باسقۇچى، يېشى 10 ياشتىن 19 ياشقىچە، شۇنداقلا بىز دائىم دەيدىغان "ياشلىق مەزگىلى"، بۇ ياخشى ساغلاملىق ئاساسى سالىدىغان مۇھىم مەزگىل. ياشلار-ئۆسمۈرلەر تېز فىزىئولوگىيە، تونۇش ۋە پسىخىكىلىق جەمئىيەتنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىنى باشتىن كەچۈرگەن، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا بەزى قىلمىش ئەندىزىلىرى (مەسىلەن يېمەك-ئىچمەك، تەنتەربىيە پائالىيىتى، ماددىي ئىشلىتىش ۋە جىنسىي قىلمىش قاتارلىقلار)نى شەكىللەندۈرىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە ئۆزى ۋە ئەتراپتىكى كىشىلەرگە تۈرلۈك خەۋپ-خەتەرلەرنى ئېلىپ كېلىشى مۇمكىن، بۇنىڭ ئىچىدە ئەيدىز ۋە سىفلىس مۇ بار.
ئەيدىز ۋە سىفلىس جىنسىي يۇقۇش كېسەللىكى بولۇپ، ئۇلار ئاساسلىقى جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق تارقىلىش، قان ئارقىلىق تارقىلىش ۋە ئانىدىن بالىغا تارقىلىش قاتارلىق يوللار بىلەن يۇقىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسى ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنى بۇزۇپ، بىمارغا ئاسانلا ھەر خىل كېسەللىكلەرگە گىرىپتار بولۇشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ سىفلىس سىفلىس بۇرمىسىمان تەنچىسى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئاستا خاراكتېرلىك يۇقۇملۇق كېسەل بولۇپ، ئادەم بەدىنىنىڭ سالامەتلىكىگە ئېغىر تەھدىت ئېلىپ كېلىدۇ.
ئىككىنجى، ئەيدىز ۋە سىفلىس تارقىلىش خەۋپىدىن ھۇشيار بولۇش كېرەك
يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، ئېلىمىزدە 15 ياشتىن 24 ياشقىچە بولغان يېڭى دوكلاتتا ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ سانى ئېشىشقا يۈزلەندى، بۇنىڭ ئىچىدە ئەرلەرنىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە ئېشىش نىسبىتى ٪10كە يېقىنلىشىپ، 15 ياشتىن 19 ياشقىچە بولغان يىللاردىكى ئوتتۇرىچە ئېشىش نىسبىتى ٪10تىن ئاشتى تەتقىقاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، 15 ياشتىن 19 ياشقىچە بولغان ئەرلەرنىڭ كۆپ قىسمى ئەيدىز بىلەن مۇناسىۋەتلىك كۆپ قىسىم خەتەرلىك قىلمىشلار قاتناشقان، بۇنىڭ ئىچىدە ٪50 تىن ئارتۇق زىيارەت قىلىنغۇچىدا كۆپ جىنىسلىق ھەمراھلىق قىلمىشى مەۋجۇت بولۇپ، زىيارەت قىلىنغۇچىلارنىڭ يېرىمىغا يېقىن بىخەتەرلىك قىلمىشى مەۋجۇت ئىكەن. ياش ئوقۇغۇچىلار توپىدا بەلگىلىك نىسبەتتىكى خەتەرلىك قىلمىشلار مەۋجۇت بولغاچقا، ئەيدىز ۋە سىفلىس زەھىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان خەتەر داۋاملىق مەۋجۇت.
ئۈچىنچى، تەلەي سىناش پىسخىكىسىنى يېڭىش ۋە قوغدىنىش ئېڭىنى ئۆستۈرۈش كېرەك
ياشلار ئۆسۈپ يېتىلىشتىكى ھالقىلىق باسقۇچتا تۇرماقتا، بەدەندىكى ھەر قايسى ئەزالارنىڭ ئىقتىدارى تېخى پىشىپ يېتىلمىگەن، ئىممۇنىتېت كۈچى بىر قەدەر ئاجىز بەزى ياشلار ئۆسمۈرلەرنىڭ تەلەي سىناش پىسخىكىسى بولۇشى مۇمكىن، ئەيدىز، سىفلىس ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىشنىڭ ئېغىرلىقىنى تولۇق تونۇپ يەتمىدى ھەم ئۈنۈملۈك قوغدىنىش تەدبىرلىرىنى قوللانمىدى ياشلار-ئۆسمۈرلەرنىڭ قىزىقىشى كۈچلۈك، ئىزدىنىش ئارزۇسى ئۇرغۇپ تۇرىدۇ، ناچار ئۇچۇرلارنى توسۇش كۈچى ئاجىز، بەزى ناچار قىلمىشلارنى سىناپ بېقىشنى ياخشى كۆرىدۇ. دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى بەزى تەتقىقاتلاردا بايقىلىشىچە، يېشى ≥ 18ياش، ئۆز-ئۆزىنى خەۋپ-خەتەر تونۇشى كەمچىل، ئەرلەرنىڭ ئوخشاش جىنىسلىق ھەمراھى ياكى ئىككى خىلدىن يۇقىرى تىپتىكى جىنسىي ھەمراھلىرى ئەيدىز ۋە سېرك زەھىرى بىلەن يۇقۇملىنىش خەتەرلىك ئامىللار ئىكەن.
تۆتىنچى، ئۆزىنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى ئاكتىپ، ئەستايىدىل ياخشى ئىشلەش كېرەك
خەۋەرلەرگە قارىغاندا، ياشلار-ئۆسمۈرلەر ئىچىدە تۇنجى قېتىم جىنسىي قىلمىش يۈز بەرگەن يېشى 15.9ياش، شۇنىڭدىن كېيىن يۈز بەرگەن جىنسىي قىلمىشلارنىڭ نىسبىتى يېشىغا ئەگىشىپ تەدرىجىي ئاشقان، ئۇنىڭ ئۈستىگە جىنسىي تارقىلىشچان كېسەللىكلەر بىلەن يۇقۇملىنىشتا ياشلىشىش خاھىشى بار ئىكەن. تەتقىقاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، بالدۇر جىنسىي قىلمىش يۈز بەرگەنلەردە ئاسانلا يۇقۇملۇق كېسەللىك خەتەرلىك قىلمىشلىرى كۆرۈلىدىكەن. شۇڭا 15-19ياشنىڭ باشلىرى، تولۇق ئوتتۇرا باسقۇچىدىكى ياشلار-ئۆسمۈرلەر تۆۋەندىكى قاراتمىلىق ئەيدىز، سىفلىس زەھىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئىنتايىن زۆرۈر.
ئ1. توغرا بولغان جىنسىي قاراشنى تۇرغۇزۇش كېرەك
جىنسىي قىلمىشنىڭ ئاقىۋىتى ۋە مەسئۇلىيىتىنى ئىگىلەپ، بالدۇر جىنسىي قىلمىش يۈز بېرىشتىن ساقلىنىش، قالايمىقان دوست بولۇش، بىر كېچىدە مۇھەببەت قاتارلىق خەتەرلىك قىلمىشلارنى رەت قىلىش كېرەك. يات جىنىسلار ياكى ئوخشاش جىنىسلار بىلەن ئالاقە قىلغاندا، مۇۋاپىق ئارىلىق ۋە ئەقىل ساقلاپ، زۆرۈر بولمىغان بەدەن ئۇچرىشىشتىن ساقلىنىش كېرەك.
ئ2. ئالاقىدار بىلىملەرگە ئېرىشىش ۋە بىخەتەرلىك قېپى توغرىسىدا توغرا ئىشلىتىش كېرەك
ئەيدىز ۋە سىفلىس قاتارلىق جىنسىي تارقىلىشچان كېسەللىكلەرگە مۇنتىزىم يول بىلەن ئېرىشىش بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى قانداق قىلغاندا توغرا ئىشلىتىشنى ھەمدە بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى تاللاش ۋە ساقلاش ئۇسۇلىنى چۈشىنىش كېرەك، بۇ ئەيدىز ۋە مېركۇل ۋىرۇسىنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك تەدبىر.
ئ3. زەھەرنى رەت قىلىش
زەھەر سالامەتلىككە زىيان يەتكۈزۈپلا قالماي، ئەيدىز ۋە سىفلىس تارقىلىشىدىكى مۇھىم يوللارنىڭ بىرى. ياشلار ۋە ئۆسمۈرلەر زەھەرنى رەت قىلىشى، ھەرقانداق شەكىلدىكى زەھەرلىك چېكىملىكنى سىناپ باقماسلىقى ھەمدە زەھەر سورۇنلىرى ۋە ئادەملەردىن يىراق تۇرۇشى كېرەك.
ئ4.ساغلام تۇرمۇش ئۇسۇلىنى ساقلاش كېرەك
ساغلام تۇرمۇش ئۇسۇلىنى ساقلاشمۇ ئەيدىز ۋە سىفلىس زەھىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى مۇھىم تەدبىر. ياشلار-ئۆسمۈرلەر ياخشى بولغان تازىلىق ئادىتىنى ساقلاپ، تەنتەربىيە چېنىقىش ۋە دالا پائالىيەتلىرىگە ئاكتىپ قاتنىشىپ، بەدەن ساپاسى ۋە ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
ئ5.زۆرۈر بولغاندا ۋاقتىدا كەسپىي ياردەم تەلەپ قىلىش كېرەك
ياشلار ۋە ئۆسمۈرلەر ئۆزى ياكى دوستلىرىنىڭ ئەيدىز ياكى سىفلىس ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىش خەۋپىگە دۇچ كېلىشى مۇمكىنلىكىنى بايقىسا، بالدۇرراق كەسپىي ياردەم تەلەپ قىلىشى كېرەك، داۋالاش ئاپپاراتلىرىنىڭ خادىملىرى توغرا تەكلىپ ۋە قوللاپ، ياشلار ۋە ئۆسمۈرلەرنىڭ بۇ كېسەللەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە داۋالىشىغا ياردەم بېرىشى كېرەك، مەسىلەن ئەيدىزنىڭ ئاشكارىلىنىپ كېتىشىنىڭ ئالدى-كەينىدە ئالدىنى ئېلىش قاتارلىقلار.
بەشىنچى، ئاخىرقى سۆز
ياشلار-ئۆسمۈرلەر دۆلەتنىڭ كەلگۈسى ۋە ئۈمىدى، ئۇلارنىڭ ساغلاملىقى ئائىلىنىڭ بەختى، ئوقۇش تەرەققىياتىغا مۇناسىۋەتلىك بولۇپلا قالماي، دۆلەتنىڭ گۈللىنىشى ۋە تەرەققىياتىغىمۇ مۇناسىۋەتلىك. بىز ياشلار، ئۆسمۈرلەرنىڭ ساغلاملىق مەسىلىسىگە ئورتاق كۆڭۈل بۆلۈپ، ئەيدىز ۋە سىفلىس زەھەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى پەننى ئومۇملاشتۇرۇش تەشۋىقاتىنى كۈچەيتىپ، مەكتەپ، مائارىپ، كېسەللىكلەرنى كونترول قىلىش قاتارلىق ھەرقايسى تارماقلار ۋە كەسپىي ئاپپاراتلارنىڭ «مەكتەپكە كىرىشتىكى بىرىنچى دەرس» نى ياخشى ئىشلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپلا قالماي، «مەكتەپتىن ئايرىلىشنىڭ ئاخىرقى دەرسى» گە ئەھمىيەت بېرىپ، ياشلار، ئۆسمۈرلەرنىڭ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىنى قوغداش كېرەك. شۇنىڭ بىلەن بىللە، ياشلار، ئۆسمۈرلەرنىڭ توغرا بولغان ساغلاملىق قارىشى ۋە تۇرمۇش شەكلى تۇرغۇزۇپ، ئەيدىز، سىفلىس قاتارلىق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا دائىر بىلىملەرنى ئىگىلەپ، ياشلىقى ۋە ساغلاملىقىنى قەدىرلىشىنى ئۈمىد قىلىمىز.
بىرىنچى، ئەيدىز ۋە سىفلىسنىڭ زىيىنىنى تونۇش
ياشلار-ئۆسمۈرلەر بالىلارنىڭ تەرەققىي قىلىپ قۇرامىغا يەتكەنلەر ئارىسىغىچە بولغان ھاياتلىق باسقۇچى، يېشى 10 ياشتىن 19 ياشقىچە، شۇنداقلا بىز دائىم دەيدىغان "ياشلىق مەزگىلى"، بۇ ياخشى ساغلاملىق ئاساسى سالىدىغان مۇھىم مەزگىل. ياشلار-ئۆسمۈرلەر تېز فىزىئولوگىيە، تونۇش ۋە پسىخىكىلىق جەمئىيەتنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىنى باشتىن كەچۈرگەن، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا بەزى قىلمىش ئەندىزىلىرى (مەسىلەن يېمەك-ئىچمەك، تەنتەربىيە پائالىيىتى، ماددىي ئىشلىتىش ۋە جىنسىي قىلمىش قاتارلىقلار)نى شەكىللەندۈرىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە ئۆزى ۋە ئەتراپتىكى كىشىلەرگە تۈرلۈك خەۋپ-خەتەرلەرنى ئېلىپ كېلىشى مۇمكىن، بۇنىڭ ئىچىدە ئەيدىز ۋە سىفلىس مۇ بار.
ئەيدىز ۋە سىفلىس جىنسىي يۇقۇش كېسەللىكى بولۇپ، ئۇلار ئاساسلىقى جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق تارقىلىش، قان ئارقىلىق تارقىلىش ۋە ئانىدىن بالىغا تارقىلىش قاتارلىق يوللار بىلەن يۇقىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسى ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنى بۇزۇپ، بىمارغا ئاسانلا ھەر خىل كېسەللىكلەرگە گىرىپتار بولۇشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ سىفلىس سىفلىس بۇرمىسىمان تەنچىسى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئاستا خاراكتېرلىك يۇقۇملۇق كېسەل بولۇپ، ئادەم بەدىنىنىڭ سالامەتلىكىگە ئېغىر تەھدىت ئېلىپ كېلىدۇ.
ئىككىنجى، ئەيدىز ۋە سىفلىس تارقىلىش خەۋپىدىن ھۇشيار بولۇش كېرەك
يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، ئېلىمىزدە 15 ياشتىن 24 ياشقىچە بولغان يېڭى دوكلاتتا ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ سانى ئېشىشقا يۈزلەندى، بۇنىڭ ئىچىدە ئەرلەرنىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە ئېشىش نىسبىتى ٪10كە يېقىنلىشىپ، 15 ياشتىن 19 ياشقىچە بولغان يىللاردىكى ئوتتۇرىچە ئېشىش نىسبىتى ٪10تىن ئاشتى تەتقىقاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، 15 ياشتىن 19 ياشقىچە بولغان ئەرلەرنىڭ كۆپ قىسمى ئەيدىز بىلەن مۇناسىۋەتلىك كۆپ قىسىم خەتەرلىك قىلمىشلار قاتناشقان، بۇنىڭ ئىچىدە ٪50 تىن ئارتۇق زىيارەت قىلىنغۇچىدا كۆپ جىنىسلىق ھەمراھلىق قىلمىشى مەۋجۇت بولۇپ، زىيارەت قىلىنغۇچىلارنىڭ يېرىمىغا يېقىن بىخەتەرلىك قىلمىشى مەۋجۇت ئىكەن. ياش ئوقۇغۇچىلار توپىدا بەلگىلىك نىسبەتتىكى خەتەرلىك قىلمىشلار مەۋجۇت بولغاچقا، ئەيدىز ۋە سىفلىس زەھىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان خەتەر داۋاملىق مەۋجۇت.
ئۈچىنچى، تەلەي سىناش پىسخىكىسىنى يېڭىش ۋە قوغدىنىش ئېڭىنى ئۆستۈرۈش كېرەك
ياشلار ئۆسۈپ يېتىلىشتىكى ھالقىلىق باسقۇچتا تۇرماقتا، بەدەندىكى ھەر قايسى ئەزالارنىڭ ئىقتىدارى تېخى پىشىپ يېتىلمىگەن، ئىممۇنىتېت كۈچى بىر قەدەر ئاجىز بەزى ياشلار ئۆسمۈرلەرنىڭ تەلەي سىناش پىسخىكىسى بولۇشى مۇمكىن، ئەيدىز، سىفلىس ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىشنىڭ ئېغىرلىقىنى تولۇق تونۇپ يەتمىدى ھەم ئۈنۈملۈك قوغدىنىش تەدبىرلىرىنى قوللانمىدى ياشلار-ئۆسمۈرلەرنىڭ قىزىقىشى كۈچلۈك، ئىزدىنىش ئارزۇسى ئۇرغۇپ تۇرىدۇ، ناچار ئۇچۇرلارنى توسۇش كۈچى ئاجىز، بەزى ناچار قىلمىشلارنى سىناپ بېقىشنى ياخشى كۆرىدۇ. دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى بەزى تەتقىقاتلاردا بايقىلىشىچە، يېشى ≥ 18ياش، ئۆز-ئۆزىنى خەۋپ-خەتەر تونۇشى كەمچىل، ئەرلەرنىڭ ئوخشاش جىنىسلىق ھەمراھى ياكى ئىككى خىلدىن يۇقىرى تىپتىكى جىنسىي ھەمراھلىرى ئەيدىز ۋە سېرك زەھىرى بىلەن يۇقۇملىنىش خەتەرلىك ئامىللار ئىكەن.
تۆتىنچى، ئۆزىنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى ئاكتىپ، ئەستايىدىل ياخشى ئىشلەش كېرەك
خەۋەرلەرگە قارىغاندا، ياشلار-ئۆسمۈرلەر ئىچىدە تۇنجى قېتىم جىنسىي قىلمىش يۈز بەرگەن يېشى 15.9ياش، شۇنىڭدىن كېيىن يۈز بەرگەن جىنسىي قىلمىشلارنىڭ نىسبىتى يېشىغا ئەگىشىپ تەدرىجىي ئاشقان، ئۇنىڭ ئۈستىگە جىنسىي تارقىلىشچان كېسەللىكلەر بىلەن يۇقۇملىنىشتا ياشلىشىش خاھىشى بار ئىكەن. تەتقىقاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، بالدۇر جىنسىي قىلمىش يۈز بەرگەنلەردە ئاسانلا يۇقۇملۇق كېسەللىك خەتەرلىك قىلمىشلىرى كۆرۈلىدىكەن. شۇڭا 15-19ياشنىڭ باشلىرى، تولۇق ئوتتۇرا باسقۇچىدىكى ياشلار-ئۆسمۈرلەر تۆۋەندىكى قاراتمىلىق ئەيدىز، سىفلىس زەھىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئىنتايىن زۆرۈر.
ئ1. توغرا بولغان جىنسىي قاراشنى تۇرغۇزۇش كېرەك
جىنسىي قىلمىشنىڭ ئاقىۋىتى ۋە مەسئۇلىيىتىنى ئىگىلەپ، بالدۇر جىنسىي قىلمىش يۈز بېرىشتىن ساقلىنىش، قالايمىقان دوست بولۇش، بىر كېچىدە مۇھەببەت قاتارلىق خەتەرلىك قىلمىشلارنى رەت قىلىش كېرەك. يات جىنىسلار ياكى ئوخشاش جىنىسلار بىلەن ئالاقە قىلغاندا، مۇۋاپىق ئارىلىق ۋە ئەقىل ساقلاپ، زۆرۈر بولمىغان بەدەن ئۇچرىشىشتىن ساقلىنىش كېرەك.
ئ2. ئالاقىدار بىلىملەرگە ئېرىشىش ۋە بىخەتەرلىك قېپى توغرىسىدا توغرا ئىشلىتىش كېرەك
ئەيدىز ۋە سىفلىس قاتارلىق جىنسىي تارقىلىشچان كېسەللىكلەرگە مۇنتىزىم يول بىلەن ئېرىشىش بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى قانداق قىلغاندا توغرا ئىشلىتىشنى ھەمدە بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى تاللاش ۋە ساقلاش ئۇسۇلىنى چۈشىنىش كېرەك، بۇ ئەيدىز ۋە مېركۇل ۋىرۇسىنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك تەدبىر.
ئ3. زەھەرنى رەت قىلىش
زەھەر سالامەتلىككە زىيان يەتكۈزۈپلا قالماي، ئەيدىز ۋە سىفلىس تارقىلىشىدىكى مۇھىم يوللارنىڭ بىرى. ياشلار ۋە ئۆسمۈرلەر زەھەرنى رەت قىلىشى، ھەرقانداق شەكىلدىكى زەھەرلىك چېكىملىكنى سىناپ باقماسلىقى ھەمدە زەھەر سورۇنلىرى ۋە ئادەملەردىن يىراق تۇرۇشى كېرەك.
ئ4.ساغلام تۇرمۇش ئۇسۇلىنى ساقلاش كېرەك
ساغلام تۇرمۇش ئۇسۇلىنى ساقلاشمۇ ئەيدىز ۋە سىفلىس زەھىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى مۇھىم تەدبىر. ياشلار-ئۆسمۈرلەر ياخشى بولغان تازىلىق ئادىتىنى ساقلاپ، تەنتەربىيە چېنىقىش ۋە دالا پائالىيەتلىرىگە ئاكتىپ قاتنىشىپ، بەدەن ساپاسى ۋە ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
ئ5.زۆرۈر بولغاندا ۋاقتىدا كەسپىي ياردەم تەلەپ قىلىش كېرەك
ياشلار ۋە ئۆسمۈرلەر ئۆزى ياكى دوستلىرىنىڭ ئەيدىز ياكى سىفلىس ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىش خەۋپىگە دۇچ كېلىشى مۇمكىنلىكىنى بايقىسا، بالدۇرراق كەسپىي ياردەم تەلەپ قىلىشى كېرەك، داۋالاش ئاپپاراتلىرىنىڭ خادىملىرى توغرا تەكلىپ ۋە قوللاپ، ياشلار ۋە ئۆسمۈرلەرنىڭ بۇ كېسەللەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە داۋالىشىغا ياردەم بېرىشى كېرەك، مەسىلەن ئەيدىزنىڭ ئاشكارىلىنىپ كېتىشىنىڭ ئالدى-كەينىدە ئالدىنى ئېلىش قاتارلىقلار.
بەشىنچى، ئاخىرقى سۆز
ياشلار-ئۆسمۈرلەر دۆلەتنىڭ كەلگۈسى ۋە ئۈمىدى، ئۇلارنىڭ ساغلاملىقى ئائىلىنىڭ بەختى، ئوقۇش تەرەققىياتىغا مۇناسىۋەتلىك بولۇپلا قالماي، دۆلەتنىڭ گۈللىنىشى ۋە تەرەققىياتىغىمۇ مۇناسىۋەتلىك. بىز ياشلار، ئۆسمۈرلەرنىڭ ساغلاملىق مەسىلىسىگە ئورتاق كۆڭۈل بۆلۈپ، ئەيدىز ۋە سىفلىس زەھەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى پەننى ئومۇملاشتۇرۇش تەشۋىقاتىنى كۈچەيتىپ، مەكتەپ، مائارىپ، كېسەللىكلەرنى كونترول قىلىش قاتارلىق ھەرقايسى تارماقلار ۋە كەسپىي ئاپپاراتلارنىڭ «مەكتەپكە كىرىشتىكى بىرىنچى دەرس» نى ياخشى ئىشلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپلا قالماي، «مەكتەپتىن ئايرىلىشنىڭ ئاخىرقى دەرسى» گە ئەھمىيەت بېرىپ، ياشلار، ئۆسمۈرلەرنىڭ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىنى قوغداش كېرەك. شۇنىڭ بىلەن بىللە، ياشلار، ئۆسمۈرلەرنىڭ توغرا بولغان ساغلاملىق قارىشى ۋە تۇرمۇش شەكلى تۇرغۇزۇپ، ئەيدىز، سىفلىس قاتارلىق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا دائىر بىلىملەرنى ئىگىلەپ، ياشلىقى ۋە ساغلاملىقىنى قەدىرلىشىنى ئۈمىد قىلىمىز.
